December 31, 2020

ક્યારેય કોઈ પ્રયત્ન નાનો નથી હોતો !

કોઈ નાનો કોઈ મોટો, એ ખ્યાલ જગતનો ખોટો !  

ક્યારેય કોઈ પ્રયત્ન નાનો નથી હોતો !

દુનિયામાં સૌથી વધુ મહત્વ ધરાવતી કોઈ વ્યક્તિ હોય તો તે બાળકો છે. એટલે જ તો કોરોના કાળમાં જ્યારે શાળાઓ ખોલવાની વાત આવે છે ત્યારે આપણે સૌ ખૂબ જ વિચારીને નિર્ણય કરવા માટેનો આગ્રહ રાખી છીએ. કોરોના પૂર્વે પણ બાળકોના સ્વાસ્થ્ય અને સલામતી માટે આપણે સૌ ચિંતિત બની ઘણું બધુ કરતાં રહ્યા છીએ. શાળામાં ફાયર સેફ્ટીની વાત હોય કે પછી બાળ સ્વાસ્થ્ય ચકાસણી વડે તેની તંદુરસ્તીનું ધ્યાન રાખવાની વાત  હોય. આપણે સૌએ સતત બાળકોની ચિંતા કરી છે. બાળકોનું પરિવારમાં પણ આવું જ મહત્વ હોવાને કારણે આપણે સમાજ ઘડતર માટેની ચાવી બાળકોમાં શોધી છીએ. બાળક દ્વારા કહેવાયેલું વાક્ય ઘરના સૌ માટે સંદેશાની અસરકારક્તા વધારનારું હોય છે. મોટાભાગે ઘરમાં બે સભ્યોની વાત વધુ મનાતી હોય છે. એક ઘરના વડીલની અને બીજી ઘરના બાળકની. વડીલની વાત અનુભવસભર હોય છે. અને બાળકની વાત લાગણીસભર હોય છે. એટલે જ તો આવા બાળકો સાથે કામ કરવાની નોકરીને માસ્તર કહી સન્માનવામાં આવે છે. કારણ એ જ  છે  કે કોઈપણ વ્યક્તિ આખો દિવસ બાળકો સાથે ગાળે એટલે બાળકો તેને મા નો દરજ્જો આપી જ દે. એટલે ખરી રીતે કહીએ તો બાળકો જ  આપણ સૌને માસ્તર બનવાનું સમ્માન આપતા હોય છે.   

આવા માના સ્તરે હોઈએ ત્યારે આપણા બાળકો આપણી સાથે હોય કે એમના માં બાપ સાથે. તેમનો આનંદ જળવાયેલો રહે તે જરૂરી છે. ઓનલાઈન કામોમાં વધુ એક કામ ફિટ ઈન્ડિયાઆવ્યું તે વાંચી પહેલો પ્રતિભાવ જન્મ્યો કે આ તો કેવી રીતે થાય? પણ પ્રથા મુજબ બાળકો વચ્ચે વાત મુકાઇ અને પછી આખા કાર્યક્રમની બીજી ઊજળી બાજુ નજરે પડી. અમે તો આ સ્ક્રીન પર જોઈને કસરત કરાવતા હતા, તેના વિષેની વાતચીત કરતાં હતા.. અહી અમારા સ્ક્રીન પર માત્ર બાળકોના ચહેરા હતા પણ એ સ્ક્રીનને પેલે પાર તો આખું ઘર હતું ને ! તેમણે રચેલી કવિતાઓ, ચિત્રો, સૂત્રો એ બધાની વાતોમાં એમના માતા પિતા કે મોટા ભાઈ બહેનનું યોગદાન વિષે સાંભળી થયું કે આપણને નગણ્ય લગતી બાબતોમાં બાળકો જોડાઈ જાય પછી એ મોટી અસર કરી જ શકે છે




           












December 19, 2020

શિક્ષણની પ્રક્રિયામાં > જો હો જાયે શુરુ, વો હી ગુરુ !

શિક્ષણની પ્રક્રિયામાં> જો હો જાયે શુરુ,વો હી ગુરુ!

કોઈને સલાહ આપવી સહેલી છે, પરંતુ કોઇની આપેલી સલાહ માનવી મુશ્કેલ છે. – આ વાત આપણે સૌએ સાંભળેલી, અનુભવેલી છે. આવું કેમ બને છે?. શાળાના અમારા અનુભવો કહે છે કે : આપણ સૌને કોઈને કોઈ વાતમાં અન્ય વ્યક્તિને સલાહ આપવાની ટેવ પડેલી હોય છે આ વાત સાબિત કરે છે કે દરેક વ્યક્તિનામાં શીખવવાપણું એટલે કે શિક્ષકપણું જન્મજાત રહેલું હોય છે પરંતુ કોઇની આપેલી સલાહ આપણે સૌ જલ્દીથી માનતા નથી -  એ સાબિત કરે છે કે દરેક વ્યક્તિનામાં વિદ્યાર્થીપણું પણ જન્મજાત રહેલું હોય છે ! એટલે જ તો આપણા સૌની ફરિયાદ રહેલી હોય છે કે  બાળકો જલ્દી આપણું માનતા નથી. શીખવવું સહેલું નથી તેમ શીખવું એ પણ સહેલી પ્રક્રિયા નથીઅને ખરેખર વધારે મજબૂતાઈથી કહું તો શીખવું એ વધારે મુશ્કેલ વસ્તુ છે. શીખવવામાં ફક્ત બોલી કે બતાવી દેવાની પ્રક્રિયા હોય છે, જ્યારે શીખવાની બાબતમાં સાંભળેલું કે જોયેલું સમજવાની પ્રક્રિયા કરવાની હોય છે. અને માનવ મગજ ઉપર સ્ટ્રેસ ઊભા કરતી હોય તે સમજવા માટેની પ્રક્રિયા છે. આવા સ્ટ્રેસ સાથેની કસરત જ મગજમાં સમજણ અંગેના કોષ પેદા કરી મગજને કેળવતી હોય છે. શીખવવા માટે એટલો બધો સ્ટ્રેસ મગજ પર આવતો નથી કેમ કે શિખવાનાર એ પ્રક્રિયામાંથી નીકળી ચૂક્યો હોય છે. વર્ગખંડોની પ્રક્રિયાઓને બારીકાઈથી જોઈએ તો તેમાં બે ટીમ કામ કરતી હોય છે. જેમાં એક ટીમ આપણી કે જેઓ શીખવવા મથે છે સામે બાળકોની ટીમ કે જેઓ આપણે સમજાવેલ બાબતોને સમજવવા મથતાં હોય છે. આવી પ્રક્રિયાઓમાં બંને બાજુ મથામણ ચાલતી હોય છે. આવામાં કેટલીકવાર શિક્ષક તરીકેની આપણી આગવી કુનેહ વડે જો વર્ગખંડની પ્રક્રિયામાં નાનકડા ફેરફાર વડે નાની નાની એવી તક ઝડપી લેવામાં આવે કે જેમાં સામેની ટીમમાંથી કોઈ બાળક આપણા સ્થાને આવી એટલે કે શિક્ષક બની વિષય વસ્તુને સમજાવવા લાગી જાય!

તેના બે ઉદાહરણ શાળાના અનુભવો પરથી આપી શકાય તો પહેલું અમારો દીકરો હરેશ.. >

પહેલા અને બીજાના ધોરણના બાળકોને સ્વધ્યયનપોથી ઘરે આપવાની વાત થઈ ત્યારે ફળિયાદીઠ હાઇસ્કૂલમાં ભણતાં બાળકોને નાના બાળકોના લીસ્ટ સાથેની જવાબદારી સોંપવામાં આવી. તેમાં નાના બાળકો ફળિયામાં હરેશના ઘરે આવી રોજે રોજ શાળામાંથી મોકલેલ ઘરકામ વાળા પાન નંબરનું લેખન અને વાંચન કાર્ય કરવાનું સોંપ્યું. સમયાંતરે શિક્ષકની મુલાકાત વખતે હરેશનું વર્તન શિક્ષક જેવુ જ  અને પ્રક્રિયા વર્ગખંડ જેવી જ લાગી. [ સાચું કહું તો ઈર્ષા પણ આવી ] બાળકોની તેની આસપાસ ઊભા રહી સમજવા માટેની મથામણ એ જ અમારો આનંદ હતો.

બીજો પ્રસંગ ઓનલાઇન ક્લાસમાં ધોરણ પાંચમાં પર્યાવરણ વિષય અંતર્ગત રાજુનું ઘર એકમ માં તંબુમાં રહેવાના અનુભવો વિશે ગૂગલ ગુરુના અનુભવો ચંદુ સાહેબ બાળકો સાથે શેર કરતા હતા, તેવામાં જ દિશા દીકરીનો વિડીયો ચાલુ થયો અને બૂમ પડી સાહેબ અત્યારે હું તંબુમાં જ રહું છું, મને અનુભવ છે હું બધાને કહું ? આવી બાળકોને શિખવવાની તક કેવી રીત જવા દેવાય ગૂગલ અને ચંદુ ગુરુ કરતાં પણ દિશા ગુરુએ બાળકોની ભાષામાં મજાની રીતથી પોતાના અનુભવો શેર કર્યા ! બાળકો પ્રક્રિયામાં સામેલ થાય પછી તો પૂછવું જ શું ? – દિશા ગુરુની વાતો સાંભળી અને તેનો તંબુ જોઈને આનંદ અને આશ્ચર્ય બંને થશે > ચાલો ફોટો પર ક્લિક કરી વિડીયો વડે દિશાએ તાણેલા તંબૂમાં જઈએ !


November 30, 2020

આશાઓનો અંબાર !!!

આશાઓનો અંબાર !!!

સુવિધાઓ માણસને આળસુ બનાવે છે. – આવું આપણે વારંવાર સાંભળ્યું છે. પરંતુ આ વાક્યો મોટાભાગે તેવા વ્યક્તિના મોઢે સાંભળવા મળે છે જે બધી સુવિધાઓ ભોગવી ચૂક્યો હોય છે. વ્યક્તિના વિકસવા માટે સુવિધાઓ પણ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. એટલે જ તો ગામડાઓનું શહેરીકરણ વધુ પ્રમાણમાં થવા લાગ્યું. સુવિધાઓનો ઉપયોગ વડે વિકાસ અને વિકાસ વડે વધુ સુવિધાઓ ઊભી કરવી – એ જાણે કે વર્તુળ બની ગયું.

હવે વિતેલા સમયમાં જેમ જેમ શૈક્ષણિક સુવિધાઓ વધતી ગઈ છે, તેમ તેમ શિક્ષણ એ  વિકાસ માટેનું અનિવાર્ય અંગ બની ગયું છે. શિક્ષણ એ જ મારા કુટુંબની આર્થિક અને સામાજિક સ્થિતિમાં સુધારો લાવી શકે છે. તેવું લોકો દ્રઢ પણે માનતાં થયાં છે. શિક્ષિત થવામાં સમયની સાથે કદમ ન મિલાવી શકનાર વાલીઓ પણ પોતાના બાળકને શિક્ષણ ને એક જડીબુટ્ટીની જેમ પીવડાવવા માટે આતુર છે. આ અગાઉ પણ વાત કરી હતી કે “જો કોઈ વ્યક્તિને અચાનક આર્થિક ફાયદો થઈ જાય એટલે કે બે પૈસા વધુ કમાતો થાય“ અને તેને પૂછવામાં આવે કે શું કરીશ ? તો જવાબ પોતાના બાળકોને સારા શિક્ષણ માટેના પ્રયત્નનો જ હોય છે.

કોરોના કાળમાં સ્થિતિ બદલાઈ ગઈ. શિક્ષણ માટે વાલીઓ શાળાઓ તરફ દ્રષ્ટિ કરતા હતા, તેને બદલે હવે શિક્ષકો વાલીઓના ઘર સામે દ્રષ્ટિફેર કરવો પડ્યો. બાળકો અને શિક્ષકોને મળવા માટેનું સ્થાન નિશ્ચિત હતું. તેને બદલે શિક્ષકો માટે ઘરે ઘરે શાળા ઊભી કરવા જેવી સ્થિતિ ઊભી થઈ. માટે  એમનાં બાળકોના શિક્ષણની એમને કઈંજ પડી નથી ! – આવું પહેલાં આપણે જે વાલીઓ માટે બોલતા હતા. તે વાલીઓના આંગણમાં જઈએ ત્યારે તેઓના ચિંતાતુર ચહેરાનો એક જ સવાલ આવતો સાહેબ આ બાળકોના ભણવાનું શું થશે ? આવા સવાલો સાંભળી સમજાય છે કે આ વાલીને પહેલાં પોતાના બાળકના શિક્ષણની ચિંતા એટલે નહોતી - કારણ કે તે માટે તે શાળા ભરોશે હતો.

બાળકોના શિક્ષણ અંગે બાળકો સાથે રોજ વાર્તાલાપ કરી શકાય અને બાળકોને રોજેરોજ શિક્ષણ અંગેનું વિચારવાનું, સમજવાનું, ઉકેલવાનું થાય એવું કામ મળી રહે તેવા આશય સાથે શાળાએ વૉટ્સઅપ હોમવર્ક અને ઓનલાઈન ડિસક્સન શરૂ કર્યું. જે બાળકો સુવિધાથી વંચિત છે તેઓ માટે રૂબરૂ મુલાકાત અને ટેલિફોનિક વાતચીતનું આયોજન કર્યું. જેટલીવાર એ બાળકોની મુલાકાત માટે તેમના ઘરે જઈએ, શિક્ષક તરીકેનો જીવ બળી જાય કે તેઓ માટે શાળાની ટેકનોલોજી નકામી સાબિત થઇ રહી છે. આવા બળતાં  જીવો વચ્ચેની દિવાળી માં એક આશાની રીંગ વાગી..

હેલો સાહેબ ___ બોલુ , મારા આ નંબર પર હવે પેલું વોટસ અપ લેસન મોકલજો

એના અવાજમાં જે ઉમળકો હતો.. એ સાંભળીને અમારે મન તો એ જ દિવસે જાણે ફરી દિવાળી !

November 29, 2020

બાળકો - કેમેરા અને શ્રમનું ગૌરવ !

બાળકો -  કેમેરા અને શ્રમનું ગૌરવ !

બાળકોમાં રહેલા કૌશલ્યોને ઓળખવા એ શિક્ષકનું મુખ્ય કામ છે. એટલે જ તો બાળકોના ઝવેરી તરીકે પણ સમાજમાં શિક્ષકને સન્માનવામાં આવે છે. જે શિક્ષક બાળકના કૌશલ્યને ઓળખી શકે છે તે શિક્ષક જ પોતાની મહેનતનું પૂરું પરિણામ મેળવી શકે છે. ભણવાની પ્રક્રિયામાં ટોક અને ચોક નો જ ઉપયોગ કરી મોટાભાગના આપણા મિત્રોએ તેને કંટાળાજનક બનાવી દીધી છે. જે વ્યક્તિ કે વસ્તુમાંથી કંટાળો મળતો હોય  તેમાં નફો કે ફાયદો ગમે તેટલો હોય આપણે સૌ તેનાથી દુર ભાગતાં હોઈ છીએ. તો એવામાં બાળકો પણ ભણવાથી ભાગી રહ્યાં હોય એ સ્વાભાવિક છે. એમાં બદલાવ આપણે સૌએ એમની સ્કીલ અને એ મુજબનું એમને કામ સોંપીને લાવી શકાય છે.

બાળકોને રસીક કામ સોંપવું અથવા તો સોંપવામાં આવનાર કાર્ય જો અનિવાર્ય જ હોય પરંતુ તેના માટે કંટાળાજનક લાગે તેવું હોય તેમાં બાળકોને ગમતું ઉમેરવું જોઈએ. તો જ આપણે ધારીએ છીએ તેવું બાળકો મજાથી કરી લે. કેટલીકવાર બાળકોને ગમતી પ્રવૃત્તિઓમાં આપણો પ્રત્યક્ષ શિક્ષણ અંગેનો આગ્રહ જ બાળકમાં “આ તો ભણવાનું છે” – એવી લાગણીઓ બનાવી પેદા કરી દે છે. અને બાળકોને મન તો ભણવું એટલે શું ? એતો આપણે સૌ જાણીએ જ છીએ.

ફોટોગ્રાફી સ્પર્ધા માટેનો પત્ર મળતાં જ લાગ્યું કે બાળકો માટે તો આ મજા આવે એવી પ્રવૃત્તિ છે. ઘરમાં નવો મોબાઈલ આવ્યો કે તરત ઘરનું બાળક પહેલાં કેમેરો ખોલી સેલ્ફી કે ફોટો પાડી કેમેરા ક્વોલીટી  ચેક કરતાં હોય છે. સ્પર્ધામાં બાળકો માટે ફોટો પાડવા માટેનો ઉત્સાહ હતો , તો શાળા પરિવાર માટે ફોટોગ્રાફીનો  વિષય “શ્રમનું ગૌરવ”  એ ઉત્સાહ વધારનાર પરિબળ હતું. બાળકોને હમેશાં વાતો અને વાર્તાઓ વડે આપણે વર્ગખંડમાં શ્રમ વિશે સમજાવતાં હતાં. એ હવે બાળકો જાતે જ સમજે. મજાની વાત તો એ હતી કે આવી પ્રવૃત્તિ વડે બાળકો વધુ સ્પષ્ટતા સાથે સમજી શક્યા કે પોતાની બા ભેંસને પાણી પીવડાવે છે, પપ્પા પોતાના વ્યવસાય માટે તૈયારીઓ કરી રહ્યા છે, મમ્મી રોટલી માટે અનાજ સફાઈ કરી રહી છે, ભાઈ ખેતરમાં મદદ કરી રહ્યો છે, ફેરિયો સાઇકલ પર સામાન સાથે જઈ રહ્યો છે, આ બધો જ શ્રમ છે. દરેક વ્યક્તિ કોઈનેકોઈ પ્રકારે શ્રમ કરી રહ્યો છે. તે તો તેમની મોકલાવેલી ક્લિક્સ પરથી એમને અને અમને સમજાયું જ ! પરંતુ સાથે અમે ઓનલાઈન ક્લાસમાં ચર્ચા દરમ્યાન એ પણ જોડ્યું કે દરેક વ્યક્તિનો શ્રમ સમાજ માટે કેવી રીતે મહત્વનો છે, અને તેના વડે જ સામાજિક ઉપયીગીતા ચક્રની જેમ કેવીરીતે ચાલતી હોય છે !

ચાલો, ભલે બાળકો એ શ્રમને લેન્સની નજરે જોયો હશે અને ક્લિક કરી હશે પરંતુ એ એટલું તો સમજી જ ગયાં હશે કે મારા પોતાની માટે આસપાસના સૌ શ્રમ કરી રહ્યા છે. આ જોઇને તે પોતે પણ પોતાનું યોગદાન આપવા તત્પર બનશે જ તેવી અમને તો આશા છે જ ! ત્યાં સુધી ચાલો તેમની ક્લિક્સ ને માણીએ..






November 14, 2020

“ટીચ_વા કરતાં શીખવાના પ્રયત્નો કરીએ.”

ટીચ_વા કરતાં શીખવાના પ્રયત્નો કરીએ.”

જ્યારે મોહનદાસે ચોરીની કબૂલાત કરતી ચિઠ્ઠી પોતાના પિતાને આપી હતી એ સમયે તેમના પિતાએ તેમને તમાચો માર્યો હોત તો ?” તો ભારતને કે દુનિયાને કોઈ ફરક પડયો હોત ?

થોડીવાર વાંચવાનું બંધ કરી આ વિશે વિચારી જુઓ...

તમારા મનમાં એક જવાબ બનાવી જુઓ.

એ સમયે  શારીરિક શિક્ષા આપીને કરમચંદભાઈએ શોર્ટકટ અપનાવ્યો હોત તો ! - આપણને ગાંધી ના મળ્યા હોતસરદાર, ધ્રુવ ભટ્ટ, ઓશો રજનીશના બચપણ વિશે વાંચીએ/જાણીએ (આ નામ તો એટલે આપું છું કે તે બધા પ્રખ્યાત છે.) ત્યારે સમજાય કે માણસનું વલણ ઘડતર તેના બચપણમાં જ થઈ જાય છે.

બાળકને જન્મ આપવાનું કાર્ય સમાજ જેટલી ગંભીરતાથી લે છે એનાથી એક ટકા જેટલી ય કાળજી બાલઉછેરની લેવાતી નથીબાકીના બધા સજીવો કરતાં માણસ આ જ રીતે  જુદો પડે છે. બાકીના બધા સજીવો પોતાની રીતે  પોતાના બચ્ચાને તેની શક્તિ અનુસાર ખિલવવાનું કામ કરે છે.

    તમે એવું અવલોકન કર્યું છે કે એક કૂતરો પોતાના બચ્ચાને એટલા માટે લડતો હોય કે, “જો આ બાજુના ફળિયાવાળા  કાળુંકાકાનો ગલું તો તારાથી એક મહિનો નાનો છે તોય ભસતો થઈ ગયો !” ના - આપણા કરતાં તેઓ પોતાના બચ્ચાને કેવી રીતે ઉછેરવા તે બરાબર સમજે છે. તેઓ તેને શિખવામાં સહાયક થાય છે. આપણે માણસો કાંતો ખૂબ કાળજી લઈએ કાંતો સાવ ન લઈએ. બંને બાબતોમાં આપણી સ્વાર્થવૃત્તિ જ હોય છે. આપણે આપણને અનુકૂળ લાગે ત્યારે કાળજી લેવા માંડીએ અને જ્યારે આપણને અનુકૂળ ના હોય તો બાળકને તેના હાલ પર છોડી દઈએ. આપણે આપણાં બાળકમાં આપણાં અધૂરાં સપનાં ઉછેરવા માંગીએ છીએ.. તેના માટે ભલે તેનાં બધાં સપનાં ચકનાચૂર થઈ જવાના હોય તો થઈ જાય.

અધૂરામાં પૂરું માણસોએ તો પછી શાળાઓ ખોલી. થોડું ઘણું ઘરમાં મા અને બાપે બાકી રાખ્યું હોત તે બધુ શાળામાં આપણાં જેવા શિક્ષકો પૂરું કરે.

બાળકોને શીખતા કરવા દેવાને બદલે તેમને શીખવાડી જ દેવાનું વલણ આપણે અપનાવી લીધું. ને ઘરમાં માતા પિતાએ શાળાએ તેનામાં શું ભર્યું છે તે ચકાસવાનુ કામ ઉપાડી લીધું.

અને આ વાત હજુ આપણી સામે છે. હજુ ય કેટલાય બાળકોને શારીરિક અથવા માનસિક રીતે ટીચ_વામાં આવે છે.

ઉકેલ શું છે ? ઉકેલ આપણી નજીક છે.

જેને માત્ર ગુજરાતનાં કે ભારતના નહીં વિશ્વભરના માતાપિતાઓ માટે દાખલો બેસાડયો તેને ગુજરાતીમાં એટલું લખ્યું છે કે દરેક શિક્ષક અને માતાપિતા માટે ગાઈડ બની જાય. પણ આપણી સાથે સામાન્ય રીતે થાય છે તેમ અહિયાં જીવી ગયેલા માણસની ઓળખ આપણને બહારના વ્યક્તિથી થાય એમ ગુજરાત હજુ ગિજુભાઈની ઓળખ કોઈક આપવા આવે તેની રાહ જુએ છે.

વકીલાતનો વ્યવસાય છોડીને બાળકોને ભણાવવાનું શરૂ કરવું. ને તે ય નાના બાળકોને ભણાવવાનું કામ શરૂ કરવું. એ આજે ય આપણને અશક્ય લાગે તેવી વાત છે. ઇન્ટરનેટ પર ગિજુભાઈ વિષે ઓછું છે પણ જેટલું છે એટલું વાંચશો  તોય તમને સાચું નહીં લાગે. - આવું કોણ કરે ? જે યુગમાં સોટી વાગે સમસમ જ શિક્ષણનો મંત્ર ગણાતો હતો ત્યારે તેમની સાથે રમતો રમી, ગીતો ગવડાવી, વાર્તાઓ કહી શિખવવાનું શરૂ કરનાર ખરેખર હશે ? અથવા તેઓ સાચે જ એમ કરી શકયા હશે ! નવાઈ કરતાં વધુ - “હોતું હશે ! - આમ તે કોઈ કરતું હશે !” એવી લાગણી વધુ થશે.

કારણકે હજુ ય આપણે વિષયો ભણાવી દેવાના મૂડ અને મોડમાં છીએ. હજુય આપણે ઘરમાં કે શાળામાં આવતી મુશ્કેલીઓને ‘ઉપલા અધિકારી સમજતા નથી’ કે ‘બાળકો સમજતા નથી’. એમ નીચે કે ઉપર ઉલાળી દઈએ છીએ. જરૂર છે - ગિજુભાઈની જેમ શાળાને માહિતી ભરવાનું કારખાનું બનાવી દેવાના બદલે પ્રયોગશાળા બનાવવાની. ગિજુભાઈ એકલા જ હતા ને સિસ્ટમ પણ એ જ હતી - છતાં તેમને જે સાચું લાગ્યું તે તેમને વિચાર્યું, વલોણું કર્યું, નવનીત વહેંચ્યુ.

ભારતના ચોપડે નોંધાયેલા બાળદિનના બીજા દિવસે ગિજુભાઈના જન્મદિને શાળાએ ફરી બાળકો ટિચાય નહીં તે માટે પ્રયત્ન કરતાં રહેવાનો નિર્ધાર કર્યો.

ગિજુભાઈને જાણીએ અને થાય એટલા અમલમાં મૂકીએ એ આજના યુગની જરૂરિયાત છે. બચાપણમાં મળેલી એ બધી લાગણીઓની સરવાણી જ ભવિષ્યમાં દરિયો છલકાવશે.

ચાલો, સાથે સાથે ગતવર્ષની વાત પણ યાદ કરી લઈએ > વાંચો >>>  ગીજુભાઈ