Showing posts with label green school. Show all posts
Showing posts with label green school. Show all posts

September 30, 2012

ચાલો,જમીનને જાણીએ...

અરે! મને કોઈ કહેશે કે આ ઢેફામાં પાણી ક્યાં સમાયેલું છે ?

                         બાળક હંમેશાં તેની આસપાસના પર્યાવરણમાંથી અને તેની આસપાસના વ્યક્તિઓ પાસેથી શીખતો રહે છે... મિત્રો..શાળા બહાર સમાજ પાસેથી બાળક ઘણું બધું શીખે છે અથવા તો એમ કહી શકાય કે શાળા બહાર સમાજ બાળકને ઘણું શીખવે છે, પરંતુ આ રીતે આસપાસમાંથી મેળવેલ શિક્ષણને વ્યવસ્થિત અથવા કહીએ તો ક્રમાંકમાં કરવાનું કામ અને પૂર્તતા કરવાનું કામ આપણું એટલે કે શાળાઓનું છે. કારણ કે સમાજને બાળકના શિક્ષણની ક્ર્મીકતાનો ખ્યાલ હોતો નથી... જેમ કે ઘરે જયારે વાલી બાળકને  દુકાને કોઈ વસ્તુ  લેવા માટે મોકલે છે,ત્યારે બાળકને સમજાવે છે કે ૩ રૂપિયાની ૨૫૦ ગ્રામ મોરસ આવશે..જા...લઇ આવ.અને બીજી વખત વાલી બાળકને કહે કે ૧૫ રૂપિયાની ૧ કિલોગ્રામ અને  ૨૫૦ગ્રામ મોરસ આવશે જા લઇ આવ....આવા કિસ્સાઓમાં બાળક ૩ રૂપિયા અને ૨૫૦ ગ્રામ વચ્ચેનો સંબંધ જાણશે.....૧૫ રૂપિયા અને ૧ કિલોગ્રામ ૨૫૦ ગ્રામ વચ્ચેનો સંબંધ જાણશે પરંતુ ૩ માંથી ૧૫ થયા તો ૨૫૦ ગ્રામ માંથી ૧ કિલોગ્રામ અને ૨૫૦ ગ્રામ કેવી રીતે થઇ ગયા તે બાબતથી તે અજાણ હશે, ત્યારે આવી ક્રમીકતા અથવા તો પૂર્તતા કરવાનું કામ આપણું છે, મિત્રો આપણે જોઈએ છીએ કે આપણા દરેક ધોરણોમાં ઘણા એકમો એવા સામાન્ય હોય છે કે તેમાં આપણને થાય કે અરે ! આમાં શું શીખવવાનું...આ તો આ બાળકોને ખબર જ હોય ને !!! આવું તો તેમની જાણમાં હોય જ ને...!!! બાળકો પણ કહે કે અરે આ તો હું જાણું છું...જેમ કે ઉચ્ચાલનના પ્રકારની જાણકારી આપતાં પહેલાં જો તમે બાળકોને પૂછો કે ચાની ભરેલી તપેલીને ઊંચકવા આપણે સાણસીનો ઉપયોગ કેમ કરીએ છીએ...?? તો બાળકો તરત જ જવાબ આપશે કે સહેલાઈથી ઊંચકી શકાય તે માટે... એટલે કે બાળક આટલે સુધી તો જાણે જ છે...એનો અર્થ એ થયો કે સમાજે/આસપાસના પર્યાવરણે તેને આટલું તો શીખવ્યું છે/શીખ્યો છે.પરંતુ જો તમે બાળકોને પૂરક બીજો પ્રશ્ન કરશો કે સાણસીથી તપેલી સહેલાઈથી કેમ ઊંચકી શકાય છે...?..ત્યારે..???ત્યારે તે વિશેની માહિતીની પૂર્તતા કરી બાળકને સંપૂર્ણ માહિતી-સભર કરવાનું કામ શાળાએ કરવાનું છે. બાળકોને આવી જ માહિતી આપતો એક એકમજમીનને જાણીએની જયારે મેં શરૂઆત કરતાં પ્રશ્ન પૂછ્યો કે જમીન શાની બનેલી છે??? ત્યારે તમામ બાળકોએ બસ આ જ રીતે બૂમાબૂમ કરી મૂકી કે “અરે...આ તો હું જાણું છું...આ તો બધું મને આવડે છે..” પંરતુ બાળકોને જયારે મેં કહ્યું કે આ માટીના ઢેફામાં પાણી છે,મને કોણ બતાવશે ત્યારે બાળકોના ચહેરા કેવા નવાઈ-યુક્ત હતા, જોવા હોય તો ચાલો જોઈએ...   

ખોદકામ કરતાં ....
ઢેફાંનો ભૂકો કરતાં...







જમીનના નમૂનાને ઘઉંની ચાળણી -લોટની ચાળણી-કાપડ વડે ચાળીને નીકળેલ નમૂનાઓ ...


નમૂનાઓનું નિરિક્ષણ કરી નોંધ કરતાં બાળકો ..



ઢેફામાં [જમીનમાં] પાણી સમાયેલું છે કે નહિ ?? તે જોવા માટેના પ્રયોગ માં બાળકો...એકાદ કલાક બાદ નીચે મુજબ...








જમીનમાં ભેજ સ્વરૂપે પાણી રહેલું છે...તે સમજવવા એક રૂમાલને પલાળી અડધોથી ઉપર નીચવ્યા બાદ બાળકોને બતાવ્યું કે જેમ રૂમાલમાં પાણી ભેજ રૂપે જેમ છે,પરંતુ આપણને દેખાતું નથી,રૂમાલને ફરી નીચોવતા થોડું પાણી નીકળ્યા પછી સમજાવ્યું કે જમીનમાં રહેલાં પાણીનું પણ આવું જ છે..



















આમાં ઉમરો થાય તેવું  આપની શાળાના વર્ગખંડમાં/કેમ્પસમાં થયું હોય તો અમને ચોક્કસ સૂચવશો....જેથી અમારા બાળકોને અને આ બ્લોગ રૂપી નવાનદીસરના ઈ-કેમ્પસ ધ્વારા ગુજરાતની પ્રાથમિક શાળાના બાળકોને જાણવા તથા શીખવા મળે... 

June 15, 2012

हे शारदे माँ......



हे शारदे माँ..हे शारदे माँ.....अज्ञानता से हमें तार दे माँ



ધોરણ-૮ નવીન વર્ગ .....







March 31, 2012

ઇકો ક્લાસ - ઋષિઓની કોન્ફરન્સ !



જરૂરિયાત શોધખોળની જન્મદાતા છે.. 


અમારો “ઈકોક્લાસ”




વર્ગખંડો જ્યારે સિમેન્ટનાં પતરાંના ઢંકાયેલા હોય ત્યારે કોઈ કંપનીનો પંખો વર્ગખંડોમાંથી ગરમી દૂર કરી શકેશે નહી તેવી નિરાશા એ અમારા આ ઇકોક્લાસના જન્મનું મૂળ કારણ હતું...ગરમીના દિવસોમાં પતરાંવાળા વર્ગખંડોમાં જયારે ગરમીનું જ સામ્રાજ્ય હોય અને તે પણ કેવું ?... કે જેની સામે ભલભલા પંખાઓએ પણ શરણાગતિ સ્વિકારી ગરમીની સાથે ભળી જઈ હવા પણ ગરમ ફેકતાં હોય અને આવા વાતવરણમાં જયારે આપણે બાળકોને કહીએ કે ચાલો,આજે આપણે વિષુવવૃત્તના પ્રદેશો વિશે જાણીશું....ત્યારે કદાચ બાળકોમાં જન્મજાત રહેલ સહનશીલતા અને શાળાએ શીખવેલ શિસ્તના ગુણોને કારણે જો વર્ગકાર્ય ક્રમશઃ ચાલી જાય....તો નવાઈ નહી,અને આવા જ વિચારો તેમજ, કહેવાય છે ને કે “જરૂરીયાત એ શોધખોળની જન્મદાતા છે.” તે સૂત્રની સાર્થકતા રૂપે અમારા ઇકોક્લાસના નિર્માણની યોજના બની..અને તેમાં પહેલી શરત એ હતી કે તે માટે કોઈ પણ પ્રકારનો ખર્ચ કરવો નહી...અમે તે બનાવતાં પહેલાં શાળા છુટતાં સમયની સમૂહ પ્રાર્થનામાં બાળકો સાથે ચર્ચા કરી અને તે ચર્ચા દરમ્યાન બાળકો તેમજ શિક્ષકમિત્રોના ઘણાં સૂચનો  મળ્યા.. 
આવા સૂચનોના અંતે નીચે મુજબનું આયોજન બન્યું.......
v ઇકોક્લાસની જગ્યા એવી પસંદ કરવામાં આવી કે જે વર્ગખંડોથી થોડી દૂર હોય અને જ્યાં શાળા સમયમાં મોટાભાગે  છાંયડો રહેતો હોય..
v ઇકોક્લાસની બેઠક એવી બને કે તે ચર્ચાપદ્ધત્તિ તેમજ નિદર્શનપદ્ધત્તિમાં ખૂબ ઉપયોગી નીવડે...દરેક બાળક શિક્ષક સાથે અને શિક્ષક દરેક બાળક સાથે નિકટતાથી ચર્ચા કરી શકે... અને તે માટે શિક્ષકને બેસવાની જગ્યાનો ભાગ સહેજ ઉંચો રાખવાનું નક્કી થયું.
v ઇકોક્લાસનું બાંધકામ પાકું[સિમેન્ટ વડે બનેલું] ન હોય જેથી જે તે સમયે કોઈ કારણસર જયારે ખસેડવા માટે વધારે મહેનતની જરૂર ન પડે..
v ઇકોક્લાસ બનાવવા માટે સિમેન્ટ નહી તો શું??...વિકલ્પોમાંથી અમે છાણ અને માટી વડે લીંપણનો વિકલ્પ પસંદ કર્યો..અને તેમાં પણ ગાયના છાણનો જ ઉપયોગ કરવાનું નક્કી કર્યું કે જેની જવાબદારી અમારી શાળામાં ભણતાં ભરવાડ જાતિના બાળકોએ લીધી...
v જરૂરી ઈંટોની જવાબદારી ૩ થી ૭ ના તમામ બાળકોએ લીધી જેમાં ઘરેથી અથવા તો શાળામાં આવતાં સમયે રસ્તા પર જે કાંઈ ઈંટો કે પથ્થરના ટૂકડા મળે તે લેતાં આવવાનું નક્કી થયું.
v વાત મધ્યાહન ભોજનરૂમના કાને પહોંચી ......રસોઇયા રાજેશભાઈએ “ગોરમટી” [લીંપણ માટે છાણમાં ભેળવવાની એકજાતની લાલ માટી] લાવી આપવાનું કહ્યું અને તેમનાં પત્ની અને મદદનીશ જુગાબેને લીંપણ માટેની જવાબદારી સ્વીકારી...મોટી છોકરીઓએ અને શિક્ષિકાબેને તેમાં મદદ કરવાની જવાબદારી આયોજન પાસેથી છીનવી લીધી....
v અને છેલ્લે નક્કી કર્યો બનાવવાનો સમય..જરૂરી તમામ ચીજવસ્તુ આવી જાય પછીના શનિવારે શાળા સમય પછી...
                                 સૌએ મળીને એટલા દિલથી મહેનત કરી કે ઇકોક્લાસનું ધાર્યા કરતાં પણ વધારે સુંદર સર્જન અમે કરી શક્યા. જેના ઉપર બેસી અમે અને બાળકો પ્રાચીનકાળમાં રૂષિમુનીઓના સમયની આશ્રમશાળાઓનો અને આધુનિક જમાનાની ટેબલ કોન્ફરન્સનો પણ અહેસાસ મેળવી શકીએ છીએ...      













"ઇકોક્લાસ"-"ઋષિઓની કોન્ફરન્સ"-વિશેના આપના અભિપ્રાયો સહ...

February 10, 2012

કક્કો અને સ્વચ્છતા ......


“કક્કો શીખવે સ્વચ્છતાના પાઠ...”



બાળકો કક્કાને જાણે અને ગ્રામજનો સ્વચ્છતાના મહત્વને...

આવા હેતુસર કમ્પાઉન્ડ-વોલની બહારની બાજુ કે જ્યાંથી ગ્રામજનોની નજરમાં આવે તેવી જગ્યાએ આવા સુત્રોનું આયોજન કર્યું...