શૈક્ષણિક કાર્ય & Technology !!!

J શૈક્ષણિક કાર્ય & Technology :

                                  મિત્રો, આજથી દસકા પહેલાં કોઈને કલ્પના પણ નહોતી કે ટેકનોલોજી ક્ષેત્રે દેશ-દુનિયા આટલી આગળ વધશે. મારું કે તમારું - આજે દરેક વ્યક્તિનું જીવન ધીમે-ધીમે ટેકનોલોજી સમર્થિત બનતું ગયું છે, તમે જોશો કે તમારી આસપાસ જે લોકોએ પોતાના જીવનમાં અથવા તો કહીએ કે પોતાના વર્તનમાં “ટેકનોલોજી પ્રવેશ નિષેધ’ એવું કહેતાં અથવા તો “રહેતાં”  જોશો તો તમને લાગશે કે જાણે તેઓની પ્રવૃત્તિઓમાં કે પ્રકૃત્તિમાં જાણે કે હજુ કંઈક ખૂટે છે. ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરતાં માણસો પોતાના કામોને સરળ બનાવી શક્યા છે, જ્યારે નિષેધાત્મક વલણયુક્ત વ્યક્તિઓ હજુ પણ જે કામ ટેકનોલોજી વડે સરળતાથી થઇ શકે છે, છતાં પણ તેઓ પોતાના કામો પાછળ ઘણી તકલીફો સહન કરી રહ્યા છે. અને હા તેઓની સમય અને પૈસાની બરબાદી તો ખરી જ !  જેનું સરળ ઉદાહરણ આપું તો શાળાકીય માહિતી માટે જો આપ કોમ્પ્યુટરનો ઉપયોગ કરી એકવાર બાળકોની સમગ્ર માહિતી નાખી દો, પછી કોઈ પણ પત્રક હોય શિષ્યવૃત્તિ કે પાઠ્યપુસ્તક વહેંચણી, પછી તો જ્યારે પણ માહિતી પત્રકો ભરવા પડે બસ copy એન્ડ paste ! કહેવાનો મતલબ એટલો છે કે ટેકનોલોજીએ આપણા મોટાભાગના કામોને ખૂબ જ સરળ બનાવી દીધા છે.

                                              જો આપણે આપણા વર્ગખંડમાંના શૈક્ષણિક કાર્યોને સરળ બનાવવા હશે તો આપણે આપણા વર્ગખંડોની પ્રવૃત્તિઓમાં ટેકનોલોજીનો પણ સમાવેશ કરવો જ પડશે. “જ્વાળામુખી’ કે “લાવારસ” વિષેનું તમારું વર્ણન કે તમે બતાવેલ ફોટોગ્રાફ્સ કરતાંય youtube અથવા અન્ય સ્ત્રોતોમાંથી મેળવેલ વિડીયો તે બાળકની સંકલ્પના વધારે સ્પષ્ટ કરી શકશે. કદાચ કોઈ કવિતા આપણે એટલી સારી રીતે બાળકો સમક્ષ રજુ ન કરી શકીએ જેટલી સરસ રજૂઆત તેની Mp3 કરી શકે, આપણે આપણા મોબાઇલમાં આપણા અવાજમાં રેકોર્ડ કરેલ કોઈ પાઠનું આદર્શ વાંચન બાળકોને વારંવાર સંભળાવી [સાથે-સાથે સમજાવી] બાળકોનું વાંચન સમૃદ્ધ બનાવી શકીએ, તેમજ તે પાઠના પ્રસંગોને બાળકની સ્મૃતિમાં સમાવી શકીએ, વર્ષ દરમ્યાન કરાતા શૈક્ષણિક પ્રવાસ દરમ્યાન પ્રવાસના રૂટમાં આપણે અભ્યાસક્રમને આનુસાંગિક તમામ સ્થળોનો સમાવેશ નથી કરી શકતાં. જેમકે ગોધરાના બાળકોને સાબરમતી આશ્રમની મુલાકાત કરાવવી હોય તો લોથલ સ્થળને પડતું મુકવું પડે છે. આવા સમયે આપણી મદદે આવે છે- “ટેકનોલોજી’ ભલેને આપણો વર્ગખંડ લોથલ ન જઈ શક્યો, પરંતુ ટેકનોલોજી ધ્વારા આપણે લોથલને આપણા વર્ગખંડોમાં કેમ ન લાવી શકીએ? જેમકે ગોધરાના કોઈ શાળાના શિક્ષકે લોથલ બતાવવું હોય તો તે શિક્ષક લોથલ પાસે રહેતાં પોતાના શિક્ષકમિત્રને કહી લોથલના ફોટોગ્રાફ્સ/વિડીયો  સોશ્યલ મીડિયા ધ્વારા મંગાવી બાળકોને બતાવી શકે છે, અને આજ રીતે લોથલ પાસેના વિસ્તારની શાળાના બાળકો પણ ટેકનોલોજી ધ્વારા પાવાગઢ જોઈ શકે છે અથવા તો પંચામૃત ડેરીને જોઈ/જાણી શકે... આપ આને ટેકનોલોજી ધ્વારા Educatational Material Exchange Programme [E.M.E.P] પણ કહી શકો છો. આ રીતે થયેલો ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ આપણા વર્ગખંડમાંના કાર્યને સરળ અને વિષયવસ્તુની સમજને સચોટ બનાવી દે છે  હા, એક પ્રશ્ન તો રહેશે કે ટેકનોલોજીનો કેટલો – ક્યારે અને કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો ?? તેનો જવાબ તો વર્ગ-નિયામકની વિવેક બુદ્ધિ અથવા તો આપસુઝ  પર જ આધારિત છે.  

"શિક્ષણ" અને "બાળક" > કોણ કોના માટે???

              

    "શિક્ષણ" અને "બાળક" > કોણ કોના માટે??? 

         વિશ્વભરમાં એક્ટીવીટી બેઝ્ડ લર્નિંગ એ ચર્ચાનો મુદ્દો રહ્યો છે. બાળકને પોતાની ગતિએ અને પોતાના સમયે શીખવા મળે એ તેનો “યુનિક પોઈન્ટ” છે. કેટલાક શિક્ષણવિદોને એની ક્રમશઃ નક્કી કરેલી “લર્નિંગ લેડર” થી વાંધો છે.- પણ અનુભવે જોવા મળ્યું છે કે લેડર એ મટેરિયલ છે. “અસલ” પ્રજ્ઞા વર્ગમાં બાળક તો સાહજિક રીતે “અ-ક્રમ” થી જ શીખે છે. તેના જુથના બાળકોમાં તે જે શીખી રહ્યું છે તેનાથી એડવાન્સ અથવા તો તેનાથી પાછળની સંકલ્પના સિદ્ધ કરવા મથતા બાળકો હોવાના જ ! લેડર ભલે કોઈક ક્રમ નક્કી કરતી હોય પણ બાળક તો ચોક્કસ સમયે “નિશ્ચિત” પ્રવૃત્તિ સાથે અન્ય જીવનપરક બાબતો પણ શીખે જ છે. શીખવાની આ ઢબ વિદ્યાર્થીઓને શાળામાંથી “પુશ આઉટ” થતા બચાવે પણ છે. એને “એક મુદ્દો” શીખવા શિક્ષક અને અન્ય સહાધ્યાયી મિત્રોની જેટલી ઝડપ કરવાની કે ધીમા રહેવાની “હોડ” નથી કરવી પડતી.

શાળાએ અનુભવેલું એક “મધુર” ઉદાહરણ – એટલે “સેજલની મુસ્કાન !”

          નવાનદીસર જેવા ગામડામાં જ્યાં ભણનારી પહેલી પેઢી શાળામાં હોય ત્યાં પોતાની દીકરીઓને ભણાવવાની ગંભીરતા ના હોય તે સ્વાભાવિક છે ! અને તેમાંય સેજલ વિષે તો મા-બાપે ય ગાંઠ વાળી દીધી હતી કે “આ તો કશું નહિ શીખે...હરખું બોલતા ય નથી આવડતું !” 

         એના કારણે સેજલનો શાળા પ્રવેશ એક વર્ષ મોડો થયો. ચાળીસ બાળકો વચ્ચે શિક્ષિકા બેન તેની પર વધુ ધ્યાન આપવાનો પ્રયત્ન કરે પણ તેના આત્મવિશ્વાસનું શું ? બધા જે વાંચતા-લખતા તે બધું હજુ સેજલની સમજ બહાર હતું ! વર્ગમાં બેન તેની સાથે વાત કરે તો ઠીક નહીતર મૂંઝાઈને બેસી રહેવું. વર્ષ એમ જ પસાર થઇ ગયું. તેના પર ‘સ્થગિત’ એવું લેબલ પણ લાગ્યું. શાળામાં એના પછીના વર્ષે પ્રાયોગિક રીતે “પ્રજ્ઞા અભિગમ” અમલમાં આવ્યો. હવે, સેજલની અને શિક્ષિકા વચ્ચેનો સંવાદ વધ્યો કારણકે અન્ય બાળકો ઘણું ખરું કામ પોતાની જાતે કરતા થયા. સપ્તરંગી તાસમાં ધીરે ધીરે તેની શક્તિઓ ખીલવા લાગી.એની મરજી મુજબ શીખવાનું અને તેની ગતિએ શીખવાનો મોકો પ્રાપ્ત થયો.

તેની પ્રતીતિ શાળા પરિવારને ત્યારે થઇ જયારે તેણે બાળમેળામાં બધાની વચ્ચે વિશ્વાસપૂર્વક એક બાળગીત રજુ કર્યું. આજે [ફેબ્રુઆરી-2014] સેજલ ધોરણ ચોથામાં શરૂઆતના માઈલસ્ટોન પર છે; તેની ઉંમરનાં બાળકો કરતાં  આપણા શૈક્ષણિક હેતુઓ કેળવવામાં થોડી ધીમી પરંતુ ,  શાળા પરિવારને,તેના વાલીને અને ખુદ તેને પણ  એ વાતનો આનંદ છે કે તે હવે મૂંઝાઈને નથી બેસી રહેતી, તે બધાને મળે છે, વાતો કરે છે, ખીલખીલાટ હસે છે ! 

આજે [જાન્યુઆરી-2016]- સેજલને  નીચેના વિડીયો ધ્વારા શાળા ગુણોત્સવ-૬  દરમ્યાન પ્રાર્થના સમારંભમાં આત્મવિશ્વાસથી ભરપુર રીતે સુવિચાર વાંચન કરતી નિહાળી શકીએ છીએ.

                

આખરે બાળક માટે શિક્ષણ છે;  શિક્ષણ માટે બાળકો નહિ !

નીચે આપેલ લીંક પર ક્લિક કરો અને પ્રજ્ઞા શિક્ષણને વિગતે સમજો...

પ્રજ્ઞા શિક્ષણ >> “सा विध्या या विमुक्ते”   

  આ ઉપરાંત પ્રજ્ઞા બાળકો ધ્વારા થતી વિવિધ ક્રિયાત્મક પ્રવૃત્તિઓને નજરે નિહાળવા માટે નીચે આપેલ વિડીયો-ઈમેજ પર  ક્લિક કરો અને પહોંચી જાઓ અમારી નવાનદીસરની પ્રજ્ઞા-બાળ  દુનિયામાં...   

BALA_Part-5- BALA CAMPUS

BALA CAMPUS   

                        

કડિયાશ્રી પ્રતાપભાઈ રાઠવા 

પેઈન્ટરશ્રી રંગીતભાઈ

      ખૂબ જ દિલ લગાવીને કામ કરી અમારી શાળામાં BALA એક્ટીવીટીને આકર્ષક બનવાનો શ્રેય કડિયાશ્રી પ્રતાપભાઈ રાઠવા [મો.-૯૯૭૮૦૨૮૧૯૪] અને પેઈન્ટરશ્રી રંગીતભાઈ [મો.નં-:૯૭૨૩૪૦૨૬૩૫]ને ફાળે જાય છે, શાળા પરિવાર તેઓશ્રીઓનો ખૂબ-ખૂબ આભાર માને છે.