"બાળક" કેન્દ્રમાં હોવું એટલે કે…..!

"બાળક" કેન્દ્રમાં હોવું એટલે કે…..! 

શાળા એટલે શું એવું પૂછીએ ત્યારે જેટલા વ્યક્તિ તેટલા અલગ અલગ જવાબ આપણને મળતા હોય છે. ગામનું સૌથી ઉત્તમ સ્થાન -  ગ્રામજનો માટે તે ઘરેણું છે, તો વાલીઓ માટે તે પોતાની આગામી પેઢીને કેળવતી સંસ્થા છે. બાળકોને મન તે [“ભણવાની જગ્યા” એવું વિચારતા હોય તો તમે મોટી ગલતફહેમીમાં છો] ભાઈબંધો સાથે રમવાની – જીવવાની જગ્યા છે. આમ એક જ સ્થાન અલગ અલગ લોકો માટે અલગ અલગ દૃષ્ટિએ મૂલવાય છે.

જ્યારે આપણે શાળા કેમ્પસની વાત કરીએ , એટલે કે શાળા કેમ્પસમાં રોજેરોજ આવતાં – રોજ સાથે રમતાં રોજેરોજ સાથે ભણતાં – ભણાવતાં વ્યક્તિઓને મન પણ શાળા એટલે ? જ્યારે એવું પૂછવામાં આવે ત્યારે ઉત્તર અલગ અલગ હોય છે. શિક્ષક માટે શાળા બાળકોને કેળવવાની પ્રક્રિયા કરવાની જગ્યા હોય છે. અહી બાળકો અને શિક્ષકના વિચારો વચ્ચે થોડો વિરોધાભાસ ઊભો થાય છે!  શિક્ષક ને મન શાળા એટલે શીખવવાની જગ્યા – તો બાળકને મન શાળા એટલે મિત્રો સાથે જીવવાની જગ્યા ! પ્રત્યક્ષપણે આખો દિવસ સાથે રહેતાં પરંતુ પરોક્ષપણે અલગ અલગ ઉદ્દેશ્ય સાથે જીવતાં વ્યક્તિઓના સંસારમાં જેટલો ઉતાર ચઢાવ જોવા અને અનુભવાય તેટલો જ ખટરાગ આપણી આ સંસ્થાઓમાં જોવા મળે તે સહજ બાબત છે. આવામાં સ્વર્ગથી પણ સુંદર આપણો સંસાર આપણી સંસ્થા બને - તે માટે શું કરી શકાય ?

અમારા દરેક અંકમાં અને દરેક લેખમાં એક લીટી કાયમી હોય છે કે  – બાળક તો બાળક છે ! આટલું નાનું વાક્ય બાળકને જાણીને તેનામાં રહેલા રહસ્યોને ઉજાગર કરવા માટે પૂરતું છે.

શાળાકીય સંસ્થામાં બાળક એ કેન્દ્ર છે. તો આપણે સૌ તેની જીવા, ત્રિજ્યા વ્યાસ કે પરિઘ જે કઇ ગણો તે બધુ જ છીએ. [ આપણે જીવા એટલા માટે કે કેટલાંક તો કેન્દ્રમાંથી પસાર થતાં નથી હા.. હા..કેટલાક ત્રિજ્યા એટલા માટે કે કેન્દ્ર સુધી જ પહોંચે છે,  કેટલાંક પરિઘ હોય છે જે બાળકોની સીમાઓ નક્કી કરતાં હોય છે, જ્યારે કેટલાંક શિક્ષકો વ્યાસ જેવાં પણ હોય છે કેન્દ્રરૂપી બાળકોનાં જીવનમાં ઓતપ્રોત થઈ આ પારથી પેલે પાર સમાઈ જતાં હોય છે.]  બાળકો કેન્દ્રમાં હોવાનો મતલબ છે કે બાળકોના ટેસ્ટને અનુરૂપ બની આપણે સૌએ આપણા ઉદ્દેશ્યને પાર પાડવા.

શાળામાં આવતાં બાળકોનું અવલોકન કરીએ તો કોઈ બાળક શાળામાં આવે છે કારણ કે તેને કબડ્ડી –ખોખો રમવી ગમે છે, કોઈને વિજ્ઞાનના પ્રયોગોમાં રસ છે, તો કોઈને પ્રાર્થના સભામાં સંગીતના સાધનો વગાડવાં ગમે છે. કોઈને શાંતિલાલ સાથે રહીને યોગ શીખવા છે, તો કોઈને ચંદુભાઈના ખભા પર બેસવું છે, કોઈ બાળકને દર્શનાબેનની કાળજી શાળા તરફ તેને ખેંચે છે, તો કોઈ બાળકને ગિરીશભાઈ સાથે પાઠમાં આવતી વાર્તાનું પાત્ર ભજવવું છે. તો કોઈ બાળકને શાળામાં એટલા માટે આવવું છે કારણ તેની બાલવાટિકામાં રોજેરોજ તેને ગમતી પ્રવૃત્તિઓ કરાવાય છે, તો હા, કેટલાંક બાળકો રોજ શાળાએ એટલા માટે આવે છે, કેમકે તેના મિત્રો રોજ શાળાએ આવે છે. આવા ભિન્નભિન્ન બાળકો – ભિન્નભિન્ન ઉદ્દેશ્ય સાથે પધારતા બાળકોના દરેક ઉદ્દેશ્યને જાણી-ઓળખી તે માટેનું વાતાવરણ પેદા કરવું એ કોઈપણ સંસ્થા માટે મુશ્કેલ હોય શકે – અશક્ય નથી. બાળકો સાથે જોડાયેલા રહેવાથી આપણે આપણી ગણિત –વિજ્ઞાન- અંગ્રેજી કે ભાષાની નિષ્પત્તિઓને બાળકોમાં રુચિપૂર્વક સિદ્ધ કરી આપણા શિક્ષક તરીકેના હૃદયમાં સંતોષનું ટીક [a] કરી શકીશું.

અને હા જો તમે શિક્ષકની નોકરીને આવકના સાધન તરીકે જુઓ છો તો બાળકને ગ્રાહક તરીકે ગણો –તો સીધી સાદી અને સરળ વાત – કે ગ્રાહક ભગવાન છે ! અને સમાજમાં પણ કહેવાયું છે કે બાળક તો ભગવાનનું સ્વરૂપ છે ! કદાચ મા સ્વરૂપી સંસ્થામાં બાળકને માટે   

આપણા તરફથી થનાર પ્રયત્નો જ આવી સંસ્થાને સ્વર્ગથી સુંદર સંસારના સપનાને સાકાર કરી શકે છે.