😷 "શીખવા" માટેની રસી શોધાઈ ગઈ છે ! 😷

😷 "શીખવા" માટેની રસી શોધાઈ ગઈ છે ! 😷

શિક્ષણ એ માનવ જીવનનું અભિન્ન હિસ્સો છે. આદિકાળથી વિકાસ પામતાં માનવ જીવનને કેળવવા માટેની પ્રક્રિયા એટલે જ શિક્ષણ. એટલે જ શાળાઓમાં બાળકોના હદય અને મનને કેળવવાની કસરત કરાવતું કેન્દ્ર પણ કહી શકાય. શાળાઓ બાળકોમાં સમુહમાં કેવી રીતે જીવવું અને તેમનામાં કેળવાયેલ સ્કીલનો કુટુંબ અને સમાજના વિકાસ માટે કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો જેવા ગુણોનું ઘડતર કરતી હોય છે.

પરંતુ જયારે કેળવવું એવી વાત આવે ત્યારે વર્ગખંડોમાંની પ્રક્રિયામાં માહિતીપત્રરૂપી પાઠ્યપુસ્તક અને તેના ઉકેલો ધરી દેવા એ ફક્ત અધુરી પ્રક્રિયા સાબિત થશે. જેમ કે અગાઉના અંકોમાં કહ્યું છે કે બાળકને શીખવાડી દેવું કરતાં બાળકને શીખતો કરવો મહત્વનું છે. અને તેનું મોટું કારણ એ પણ છે કે આગળના અભ્યાસમાં તેને બધી જ જગ્યાએ એક સરખી સ્કીલ ધરાવતાં માર્ગદર્શક ન પણ મળી રહે ત્યારે જાતે શીખતો બાળક એ જ ગતિથી શીખતો રહેશે જેટલો તે અત્યારે તમારી પાસેથી શીખી રહ્યો છે.

વર્ગખંડોની પ્રક્રિયામાં બાળકોની પોતાની મથામણ એ જ આમ તો મોટું શિક્ષણ છે. આપણે બાળકને થોડી વિગતો માહિતી પૂરી પાડ્યા પછી કોઈ પ્રશ્ન પૂછીએ છીએ અને જવાબ શોધવા માટેની જે મથામણ કરે છે પોતાના મગજને કસે છે તે શિક્ષણ અથવા તો કેળવણીનો મહત્વનો ભાગ છે. એ સમયગાળો જેટલો લાંબો એટલો શિક્ષણની પ્રક્રિયા વધુ થઇ રહી છે તેવું કહી શકાય. આપણી ધીરજ અને કુનેહ વધુ કાર્યરત હોય તો જ તે શક્ય બને. ધીરજ એટલે બાળકને જવાબ માટે વિચારવા માટે પૂરો સમય આપવાની ઉદારતા અને કુનેહ એટલે જો લાગે કે જવાબ શોધવામાં વધુ વાર થઇ તો તે જવાબની નજીક લઇ જવા માટે કલુ આપવાની કુનેહ. પરંતુ જયારે વધુ સમયના અંતે પણ બાળક શોધી ન શકે ત્યારે ફક્ત જવાબ કહી છોડી દેવાને બદલે આ જવાબ કેમ અને કેવી રીતે -  તે કહેવું ખુબ જ મહત્વનું છે. કારણ કે પ્રશ્નનો જવાબ મળવો એ તો ફક્ત માહિતી છે. તે મળી જવાથી બહુ ફર્ક પડે કે ન પણ પડે પણ જવાબ કેમ અને કેવી રીતે એ જયારે સમજાવી છીએ તે તેને આગામી પ્રશ્નો અને વધારે કહું તો આગામી અભ્યાસકાળમાં શીખવા અને શોધવા માટે મથવાની પ્રક્રિયામાં આપણી ગરજ સારે છે. અને જો એકવાર બાળક ઉકેલ શોધવાની કળા શીખી જાય તો પછી તે ક્યાંય અટકશે નહિ તે અમારી ગેરંટી.  

તમને ખબર છે ?

આપણા ફેમિલી ડોક્ટર ઘણીવાર સલાહ આપતાં હોય છે કે નાની નાની બીમારીઓમાં દવા ગોળી લેવાનું ટાળો. તેના માટેનું કારણ એ પણ એ આપે છે કે આપણું શરીર એક ઑટો-રિએકટર છે. જેમ આપણા આ કોંપ્યુટરમાં ટ્રબલ શૂટ જાતે જ ટ્રબલ દુર કરવા લાગી જય છે તેમ આપણા શરીરમાંના બીમારીના કેટલાક કોયડા શરીર જાતે જ ઉકેલી નાખતું હોય છે. મજાની વાત એ પણ છે કે જયારે જયારે શરીર ઉકેલ માટે મહેનત કરે એમ એની પ્રતિકારક શક્તિ વધતી જતી હોય છે. જો આપણે બીમારી સામે શરીરને મથામણ કરવા દેવાની જગ્યાએ જેવી આપણે દવા ગોળી વડે શરૂઆત કરી દઈએ છીએ તરત જ રોગ પ્રતિકાર શક્તિ વધવાનું કામ પણ બંધ થઇ જતું હોય છે અને શરીર દવા ગોળી ભરોસે થઇ જાય છે. જો વ્યક્તિ આગોતરી કાળજીથી ડોક્ટરની ટીપ મુજબ પોતાની ઇમ્યુનિટી વધારવા કસરત વગેરેના ઉપાયો કરી લે છે. તો તે વ્યક્તિ પછીથી દરેક સમયે બીમારી સામે લડવાની શક્તિ મળી રહે છે. બાળકના શિક્ષણનું પણ આવું જ છે.

આપણે બાળકોને જયારે કોઇપણ વિષયવસ્તુની જરૂરીયાત મુજબની સમજ આપીએ છીએ પછી તેને તે અંગેનો કોયડો આપીએ છીએ. એ તેના મગજને મથામણ પેદા કરાવવા માટેની કસરત છે. આ મથામણ સમયે બાળકોનું મગજ જેટલું વધારે વિચારે છે તે જ શરીરની રોગ પ્રતિકારક શક્તિની જેમ મગજની તર્કશક્તિ પેદા કરે છે. આ પેદા થયેલી તર્ક શક્તિ બાળકના મગજમાં સેવ રહી હવે પછી મળનારા એવા જ પ્રકારના કોયડા સમયે કામ લાગે છે. છે ને પેલા વેક્સીન જેવું જ ? 

કોરોના એ આપણને ઘણું શીખવ્યું એમાં એક આ પણ છે... કે જો બાળકોને વર્ગખંડોમાં જાતે મથવા દીધા હોત તો લોકડાઉન સમયે હોમલર્નિંગમાં જાત મથામણ વડે જાતે જ શીખી રહ્યા હોત.