પ્રવાસ એટલે.....

પ્રવાસ એટલે સફર અને Suffer !

 શૈક્ષણિક પ્રવાસ એ એક આઉટીંગ માત્ર નથી હોતું.. (અનુભવે તમેય જાણ્યું હશે !)                 

પૂર્વ તૈયારીરૂપે –

§    દરેક વિદ્યાર્થીનો પ્રવાસ નંબર

§    દરેકનું આઈ કાર્ડ

§    શું જોઈશું ? – સ્થળ, લોકો, તેમનો પહેરવેશ, તેમની બોલી, ખેતરો, રસ્તાઓ,

§    શું ધ્યાનમાં રાખીશું – સમય અને સ્થળ બદલાય તેમ વાતાવરણમાં થતા ફેરફાર, ખાવા-પીવામાં કાળજી

...................આવી થોડી ચર્ચા છુટક છુટક થઇ..

ખરેખર પ્રવાસ તો તમારી સામે મુકવો અઘરો છે પણ અમારી અને વિદ્યાર્થીઓ વચ્ચે થયેલા કેટલાક (યાદ રહેલા ) સંવાદ, અવલોકનો અને ફોટોગ્રાફ્સ મુકું છું !

ટ્રાવેલ્સ ઉપડ્યા પછી...થોડીવાર અંધારામાં સૌ સામાન અને પોતાની ગોઠવણીમાં લાગી ગયા..પછી ગીત ગુંજ્યું.. “પૈસા બોલતા હૈ ...” મોટાભાગના બાળકોનો આ પ્રથમ લાંબો પ્રવાસ હતો એટલે વોમીટીંગ રોકવા તેમને બીજા વિચારોમાં મગ્ન રાખવા એ જ એક ઉપાય હતો..તો મેં પૂછ્યું “પૈસા કૈસે બોલતા હૈ ?” ગીત અને ચર્ચા ચાલી..આખા ગીતને સમજવાનો સૌએ પ્રયાસ કર્યો. થયું કે હિન્દીની કવિતા ભણીને પણ એ જ હેતુ સિદ્ધ થાય છે જે આ ગીત વડે થયા..( આ ટ્રેન્ડ પછી લગભગ દરેક ગીત માટે ચાલુ રહ્યો )         

કેટલાક અવલોકનો રસપ્રદ રહ્યા જેમકે:

§    “ જમણી બાજુના ખેતરમાં વરિયાળી અને ડાબી બાજુના ખેતરમાં તમાકુ !”

§    “ અક્ષરધામમાં કેટલી ચોખ્ખાઈ છે ?”

§    “આપણા ગામમાં આટલું ચોખ્ખું હોય તો ?”

§    “આ લોન આપણી નિશાળ કરતા ય જોરદાર છે !” આટલી બધી જગ્યાએ ક્યારે પાણી છાંટી રહેતા હશે ?” “અલ્યા આ તો મશીન જેવી પાઈપો જમીનમાં દાબેલી છે !”

મિસ્ટિક ઇન્ડિયા ફિલ્મ પછી: “ સાહેબ, આખા ભારતનો પ્રવાસ થઇ ગયો !” “ નીલકંઠનો ડાયલોગ જોરદાર હતો !” કયો...? 

 “બાદલ ભી અગર ઘર બસાને લગે તો આધી ધરતી પ્યાસી રહ જાએગી !”

                  સાબરમતી આશ્રમ જોઈ : “હાચે જ ગાંધી બાપુ અઈ રેતા’તા ?” “ગાંધીજી પણ નીલકંઠની જેમ આખા ભારતમાં ફર્યા ને ?”.................વિનોબા કુટીર જોઈ: “આ તો આપડા જેવું જ ઘર છે !”...........પ્રાણીસંગ્રહાલય અને તેમાંય સર્પઘર અને પક્ષીઘર જબરજસ્ત આશ્ચર્યજનક રહ્યા : “ આવાં તો દુનિયા બીજા કેટલા બધા પક્ષીઓ હશે !”

અંતે માણેલી “અટલ એક્ષપ્રેસની સવારી” અને તેમાંય નજીકથી એર બલુનને નજીક જોઈ લેવાની તમન્ના ! “સાહેબ એમાં કયો ગેસ ભર્યો હશે ?” “એ નીચે કેવી રીતે લાવતા હશે?”   આ બધા પ્રશ્નો અવલોકનો તેમને લખેલા પ્રવાસ વર્ણનમાં ખુબ નિખર્યા...ચિત્રોમાં એર બલુન અને ગાંધીજીનો રેટિયો અગ્રેસર રહ્યા !

અક્ષ્રરધામ [ગાંધીનગર ]

સાબરમતી આશ્રમ

પ્રાણી સંગ્રહાલય અને કાંકરિયા કિનારે

"અટલ એક્ક્ષપ્રેસ"ની સવારી 

રાત્રી ભોજન ...કાંકરિયાના કિનારે 

અમારા માટે સંતોષ એ વાતનો હતો કે ..

બાળકો ફક્ત ફરીને જ પાછા નથી આવ્યા, પણ સાથે-સાથે કેવી રીતે ફરાય તે પણ શીખીને આવ્યા..!!!