ગમતું મળે તો અલ્યા, ગુજે ન ભરીએ ને... !!!

ગમતું મળે તો અલ્યા, ગુજે ન ભરીએ ને... !!!

શાળા પરિવારની આપણે વ્યાખ્યા કરતાં હોઈએ ત્યારે બાળકો એની પહેલી શરત છે. બાળકો વિના કોઈ પરિવાર પૂર્ણ ગણાતો નથી તે વ્યાખ્યામાં શાળા પરિવાર પણ આવી જ જાય !! ખુશીની કોઈ બાબત એવી ન હોય કે પરિવારના વડીલો જ આનંદ માણતા હોય અને તેમાંથી બાળકો બાકાત હોય ! બાળકોમાં નિર્દોષ આનંદ હોય છે. જો તમારે જાણવું હોય કે બાળકોની તમારા પ્રત્યે કેટલી લાગણી છે તો એકાદ દિવસ તમારા નાના ટાબરિયાને શાળામાં લઇ જજો !! જેવી રિશેષ પડશે કે તરત જ તેને તેડીને આનંદ કરાવવા માટે બાળકોનું ટોળું થઇ જશે !! કદાચ એક મિનિટ માટે પણ તેને નીચે નહિ ઉતારે – બીજા દિવસે કેટલાય બાળકો - " આજે તેને શાળાએ કેમ ન લાવ્યા ? - અને કાલે લેતાં જ આવજો " - જેવા સંવાદો કરતાં જોવા મળશે. એવા નિર્દોષ બાળકોના આનંદ સાથે આનંદ હોય તેને જ શાળા પરિવાર ગણાવી શકાય. શાળામાં એક શિક્ષકમિત્રનો પૂરો પગાર થયાના આનંદના સમાચારની બાળકોએ પ્રાર્થના સમાચાર/સમારંભમાં પણ નોધ કરી. અને સાથે આનંદની કિલકીલીયારીઓ તો ખરી જ !! હવે તમે જ કહો ઉજવણીમાં બાળકોને સામેલ ન કરીએ તો ??? બાળકો વિનાની ઉજવણી અમે વિચારી પણ ન શકીએ !! મતમતાંતર હતાં ઉજવણી શેનાથી કરવી ? કોઈ કહે ચોકલેટ તો કોઈ બિસ્કીટના પેકેટ !! આખરે દશેરાને ધ્યાને લઇ ફાઈનલ થઇ - " જલેબી " ! જે આપ ફોટોગ્રાફમાં જોઈ શકો છો, ફક્ત જલેબીને જ નહિ બાળકના ચહેરા પરના અનહદ આનંદને અને શાળા પરિવારના લાગણી સભરના પર્યાવરણને પણ !!!

“વ્હેર લાઈફ ઈઝ સેલિબ્રેશન !”

“વ્હેર લાઈફ ઈઝ સેલિબ્રેશન !”

          જીવન “મુશ્કેલીઓ” તરફ મો વકાસી જોઈ રહેવાથી સહેલ નથી થવાનું. અને તેની હર એક ક્ષણને જીંદાદિલીથી જીવી જવાથી એ અઘરું નથી થવાનું.જાણીએ છીએ કે જ્યાં અમે મસ્તી કી પાઠશાલા રચી રહ્યા છીએ – તે સ્થળ પર બધા બાળકોનું જીવન “સાવ સરળ” નથી. એમની વિષમ સામાજિક,આર્થીક સ્થિતિઓ હવે કોઠે પડી જાય એટલી લાંબી ચાલી છે.

          જે ઉમરે બાળકોને નવું નવું શીખવું, દોસ્તો સાથે ગામ ગપાટા મારવા, ધીંગા મસ્તી કરવી, મોટેથી કવિતાઓ -ગીતો લલકારવા, અબ્દુલ કલામ થી માંડી ધ્રુવ ભટ્ટ સુધી કોણે શું કર્યું  – તે જાણવું, ચતુષ્કોણના ચાર ખૂણાના માપનો સરવાળો ૩૬૦ અને આ પરીમીતી શોધતા શીખ્યો એ ઘેર કેવી રીતે કામે લગાડવા ? કાગળમાંથી પતંગ અને સ્ટાર બનાવવા, અવનવા તરંગો લગાવી જુદું જુદું ચિતરવું, વાર્તાઓ સાંભળવી, મળાવી મળાવી ને વાર્તાઓ કહેવી,  દોસ્તોને મામાના ઘેર શું શું ધમાલ કરી હતી એ કહેવું, મમ્મી કે પપ્પા અથવા મમ્મી-પપ્પા લડે તો કેવું લાગે એ બહેનપણીને કહેવું, મિત્રો બનાવવા, કિટ્ટા-બુચ્ચા કરવા  વિગેરે માટે સમય અપાવો જોઈએ ! અને એ સમય અપાય તો જ એમને આ દુનિયા ગમશે. આ એમનો જ સમય છે પરંતુ  કેટલાક બાળકોનો સમય એમના નિરક્ષર વાલીઓ/વાલીઓની આળસમાંથી જન્મેલી આર્થિક તંગી ચાઉં કરી જાય છે. ક્યાંક વળી માતા – પિતાની લડાઈ એમના આ સમયની બલી માગી લે છે. કારણ કોઈ પણ હોય સમય તો બાળકનો જ છીનવાય છે !

        ઘરે પહોચ્યા પછી ના જાણે એ રોજ કયા કયા પ્રકારના સંવાદો - વિખાવાદોના સાક્ષી બનતા હશે. તેઓ જયારે શાળામાં પહોચે ત્યારે તેમને એવા કોઈ અનુભવોનો અણસાર ના રહે તે જોવાની આપણી જવાબદારી છે. એટલે જ તો ગામમાં ઉજવાતા તહેવારો ભલે ધાર્મિક/સામાજિક દ્રષ્ટિકોણથી ઉજવાતા હોય – શાળાનો પ્રયત્ન રહે છે કે તે જ ઉજવણી શાળામાં “બાળકોના આનંદ” ને ધ્યાનમાં રાખી કરીએ. દરેક ગુજરાતીને ઘેલું લગાડે તેવા ગરબા શાળામાં રમવા – ભલે અડધો કલાક પણ અહી જેને રમતા ના આવડે એમને રમતા શીખવાનું, અને ના રમવા હોય તો બેઠા બેઠા જોવાની મજા ! ઢોલના તાલે ભલે ગામમાં રમાય એમને અહી એમને ગમતા એવા ડી.જે. સાઉન્ડ વાળા આધુનિક છાંટવાળા સંગીતનો ય લ્હાવો મળે. રંગ તો લાગવાનો જ હતો અને એટલે જ એક દિવસ પૂરા દોઢ કલાક ગરબા રમવાનું આયોજન થયું – અને ત્યારે એમનો ઉત્સાહ જોવા જેવો હતો. મળે એવી ચણીયા ચોળી અને નવી નવી હેર સ્ટાઈલ સાથેની દીકરીઓ અને નવા કપડા પહેરીને આવી ગયેલા ખેલૈયા ! આખું મેદાન જાણે “ચાચરનો ચોક” ! શાળા દરવાજા પાસેથી પાણી ભરવા જતી પાનીહારીઓ જોવા રોકાઈ પણ ત્યાં જ ખોડાઈ રહેવાનું લાંબુ ના ચાલ્યું અને તે પણ ગરબામાં જોડાઈ ગઈ ! અને આ બધાની વચ્ચે ગરબા પછી બાળકોના ચહેરા પરનો “હાશકારો”

એક જ વાક્ય આ દ્રશ્યને બરાબર ફીટ બેસતું હતું, “યસ, વ્હેર લાઈફ ઈઝ સેલિબ્રેશન !”

ચાલો, માણીએ વિડીયો ધ્વારા......

 

બાળકોમાં ફક્ત વ્યક્તિ નહિ, "વ્યક્તિત્વ" ને પણ નીખારીએ !!!

બાળકોમાં ફક્ત વ્યક્તિ જ નહિ, "વ્યક્તિત્વ" ને પણ નીરખાવીએ !!!

               શાળા એટલે ગામનું એક એવું સ્થળ કે જ્યાંથી નવતર પેઢીના ઘડતરની સમાજ અપેક્ષા સેવે છે, કારણ ફક્ત એટલું જ કે એમનો આપણા પરનો વિશ્વાસ ! સમાજમાંથી બાળક જોવે છે , જાણે છે પણ તેને સમજવાનું કામ તો બાળક શાળામાં આવ્યા પછી જ કરતો થાય છે, તેના જ્ઞાનનું વ્યવસ્થીકરણ કરવાનું કામ તો શાળા જ કરતી હોય છે !! તેના આધારે જ બાળક સમાજમાં જોયેલા અનુભવાયેલા જ્ઞાનને સારા નરસા મુજબ તારવી સારી બાબતોને સાથે રાખી અને ખરાબ બાબતોને સુધારી અથવા તો છોડી આગળ વધે છે. એ વાતમાં તો કોઈ શંકા નથી કે વ્યક્તિનું ચણતર [વૃદ્ધિ] ભલે સમાજમાં થતી હશે પરંતુ તેનું વ્યક્તિત્વનું ઘડતર તો શાળાઓમાં જ થતું હોય છે !!! એટલે જ આપણું મહત્વ ગામ-સમાજમાં વધી જાય છે ! પ્રાથમિક કક્ષાએ જયારે બાળક પોતાના બાળપણના દિવસોના ૧૨ માંથી 6 કલાક જયારે શાળા પર્યાવરણમાં ગાળતો હોય ત્યારે તેના વ્યક્તિત્વ નિર્માણમાં શાળા મોટું પાસું છે.

                               શાળામાં કેટલાક કાર્યક્રમોની ઉજવણી આવી જ શક્યતાઓને અને કહીએ તો અપેક્ષાઓને ધ્યાને રાખી આયોજિત કરવામાં આવતાં હોય છે, તે પછી કોઈ વીર પુરુષનો શહીદ દિન હોય કે પછી કોઈ મહાપુરુષની જન્મજયંતી ! બાળકો જે તે મહાપુરુષની જીવન ગાથાના અને મહાન ગુણો સભરના વ્યક્તિત્વને  પિછાણે !!  શાળા ધ્વારા પણ પ્રયત્ન એવો જ હોવો જોઈએ કે બાળક ફકતને ફક્ત તે વ્યક્તિની ચિત્ર ઓળખ ન કરતાં જે તે વ્યક્તિના મુલ્યોને પણ જાણે-સમજે અને શિક્ષક અથવા તો કહીએ કે માર્ગદર્શક ધ્વારા જે તે વ્યક્તિના વ્યક્તિત્વને એટલી આહલાદક રીતે બાળકો સમક્ષ રજુ કરવામાં આવે કે બાળકો પણ તેના વિચારો- ગુણોને અમલમાં મુકવા પ્રેરાય. મોટેભાગે બને છે એવું કે જન્મજયંતી કે પુણ્યતિથિઓની ઉજવણી સમયે પણ આપણે  વેશભૂષા પર જ વધુ ધ્યાન આપી આબેહુબતા લાવવાનો પ્રયત્ન કરીએ છીએ.પરિણામે બાળક સફેદ ધોતી પહેરતાં જ બાકીના બાળકો “ગાંધીબાપુ” એમ બોલી પડે છે, પરંતુ તેનાથી એક સ્ટેપ આગળ વિચારીને જ્યારે એકપાત્રીય અભિનયમાં કોઈ બાળક સ્વચ્છતા કરતો કે હિંસા ન કરવી તેવું સમજાવતો હોય અને બાળકો બોલી ઉઠે કે આ તો આપણા ગાંધી બાપુનો અભિનય !!! કોઈ બાળક પોતાના વર્ગખંડમાં કે રમતના મેદાનમાં પોતાને થયેલ અન્યાયને નીડરતાથી રજુ કરતો હોય અને આપણી શાળાના બાળકો તેને “ભીમરાવ”ની ઉપમા આપે અથવા તો કોઈ બાળકનું નવાઈ પમાડે તેવું વક્તવ્ય સાંભળી બાળકો તેને વિવેકાનંદ કહીને બોલાવતાં થાય કે દ્રઢપણે ત્વરિત નિર્ણય લઇ લીડરશીપ કરતા વિદ્યાર્થીને બીજા બાળકો “સરદાર પટેલ” જેવો કહે તો જ સમજવું કે ખરેખર આપણે શાળામાં મહાન પુરુષોની જન્મ કે પુણ્ય તિથિએ ફક્ત વ્યક્તિ દર્શન જ નહિ પણ વ્યક્તિત્વ દર્શન પણ કરાવી શક્યા છીએ. અને જો બાળકો તેમાંથી કોઈ એક ગુણાત્મક પાસાને અનુસર્યા હોય તો તો સમજવું કે આપણે મહાન વ્યક્તિને સાચે જ પ્રમાણિકતા પૂર્વક મહાન રીતે બાળકો સમક્ષ રજુ કરી શક્યા છીએ.- 

       બાકી તો પછી ઉજવણી એ એક પ્રકારની ફકતને ફક્ત ગજવણી જ સાબિત થશે. જે કંટાળાજનક અને પરિણામ શૂન્ય હશે !

પ્રવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિમય બાળક !!!

પ્રવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિમય બાળક !!!

વર્ગખંડનું વાતાવરણ પ્રફુલ્લિત રાખતું પરીબળ છે - શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિ !

બાળકોના અભ્યાસ કાર્યનું વ્યવસ્થીકરણ કરતું કોઈ માધ્યમ હોય તો તે છે શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિ !

 અપર પ્રાઈમરીની વાત છોડી જો પ્રાઈમરી કક્ષાના વર્ગખંડની વાત કરીએ તો બાળકોના શૈક્ષણિક કોલાહલને કોઈ આકર્ષક રાગમાં ઢાળવાનું કામ કરનાર પરિબળ એટલે જ ‘સહભ્યાસિક’ શૈક્ષણિક પ્રવૃત્તિ !!! બાળકોની શીખવાની ગતિની આપણે વારંવાર ચર્ચા કરતાં હોઈએ છીએ. ક્યારેક ક્યારેક તો ‘ઓફલાઈનમાં’ સ્ટાફ ચર્ચા વખતે કોઈ બાળકને સસલું તો કોઈક  બાળકને કાચબાની ઉપાધિથી નવાજી દેતાં હોઈએ છીએ. પણ ક્યારેય વિચાર કર્યો છે ખરો કે કોઈની ગતિ ક્યારેય એક સરખી હોતી નથી ! તે ચાલવાની વાત હોય, દોડવાની વાત હોય, વાહનવ્યવહારની કે પછી શીખવા/ શીખવવાની વાત હોય ! દરેકની ગતી આસપાસના પરિબળોને આધારિત હોય છે ! જો આપણે શિક્ષક તરીકે શીખવવાની  ગતિની વાત કરીએ તો કેટલીકવાર વર્ગખંડોમાં એવી યુક્તિપ્રયુક્તિઓનો ઉપયોગ કરવો પડતો હોય છે કે જેમાં આપણો હાથ ઓછો બેસતો હોય !! ત્યારે બાળકોને શીખવવાની આપણી ગતી ધીમી ધારે ચાલતી હોય છે, જ્યારે ગમતો વિષય અથવા તો વિષયવસ્તુ, આપણી શીખવવાની ગતિમાં વધારો કરે છે, અને જો તેમાંય આપણી ગમતી પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરવાનો થાય તો... તો-તો આપણી શીખવવાની ગતી દોડે નહિ ઉડે એમ કહી શકાય.  ગતિનો આજ નિયમ શીખવાની ક્ષમતા પર પણ હુબહુ જ લાગુ પડે છે ! બાળકોને ગમતો વિષય જેમ ઝડપથી શીખતાં હોય છે તેમ પ્રવૃત્તિ વડેનું શિક્ષણ બાળકને રોકેટની ગતી આપે છે, કોઈ પણ વિષયવસ્તુની સાથે જ્યારે પ્રવૃત્તિ જોડવામાં આવે છે ત્યારે બાળકની શીખવાની ગતી ચરમ સીમાએ હોય છે. સો શિક્ષકો ભેગા મળી બાળકમાં જેટલો ઉત્સાહ નથી વધારી શકતાં તેનાથી પણ વધુ પ્રબળતા બાળકોમાં શૈક્ષણિક સહભ્યાસિક પ્રવુત્તિઓ પેદા કરી શકે છે ! આથી જ કહી શકાય કે બાળકમાં ગતી પડેલી જ છે, વર્ગખંડોમાં આપણે ઉભા કરેલ વાતાવરણ અને પ્રવૃત્તિમય પર્યાવરણની ઉર્જા થકી જ બાળકોની ગતીની કહેવાતી મર્યાદાઓને તોડી શકીશું બાકી તો તમને પણ ખબર છે કે વળતર મળતું હોવા છતાં ચીલાચાલુ રીતે ભણાવવામાં જો આપણે પણ કંટાળો અનુભવતાં હોઈએ તો પછી બાળકો તો !! અરે બાપ રે બાપ !!!