યોગ અને શાળા !!

"યોગ" અને "શાળા"

મિત્રો, હવે ૨૧ જુન એટલે ‘આંતરરાષ્ટ્રીય યોગ દિવસ’.

યોગ એટલે શું ? યોગનું આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે મહત્વ વગેરે… વગેરે…. લખાણ વાળા બોરીંગ લેખ [બોરીંગ એટલા માટે કેમ કે આપણે જે વાત જાણતા હોઈએ – સમજતાં પણ હોઈએ તે જ વાતો આપણને કોઈ સંભળાવે તેનાથી મોટું બોરીંગ કઈ ખરું?....]  વડે અમે આપની સહનશીલતાની કસોટી કરવા નથી માંગતા. કારણ કે યોગના મહત્વ વિશે કાંઈ કહેવું તે તો જાણે સૂર્યની ઓળખ કરાવવા જેવું છે. અને અમારી એટલી ક્ષમતા પણ નથી. અમારું કાર્યક્ષેત્ર જયારે બાળકો સાથે જ જોડાયેલું છે ત્યારે બાળક જેવું જ બાળક માટેનું જ વિચારવું.  એટલે જ જ્યારે શાળા કક્ષાએ કોઈ પણ કાર્યક્રમ કરવા માટેનો લેખિત આદેશ આવે ત્યારે પણ અમારો તેના ગહન અભ્યાસ પાછળનો ઉદેશ્ય બાળકોને કેવી રીતે આમાં જોડી  શકાય અને બાળકોને આના ધ્વારા કઈ સ્કીલ વિકસાવી શકાશે તે માટેનો જ હોય છે. આજનો આ લેખ આપની સાથે શેર કરવાનું કારણ પણ એ જ છે !

 જયારે શાળામાં યોગની વાત આવે ત્યારે બાળકો યોગને ગહનતાથી જાણે અને અસરકારક રીતે માણે. યોગ એક એવી પ્રક્રિયા છે  કે જેનું મહત્વ જાણે છે બધા જ ! પણ જો દસ વ્યક્તિને પ્રશ્ન પૂછો કે, તમે ‘યોગ’ કરો છો ? તેમાંના કેટલાનો જવાબ ‘હા’ માં મળશે તે મારે કહેવાની જરૂર નથી. શાળા કક્ષાએ જ્યારે બાળકોને યોગ કરાવવા માટેની વાત આવે ત્યારે ગંભીરતા એટલા માટે વધી જાય છે કે, જો યોગના ફાયદા આપણે જાણીએ છીએ છતાં પણ દસમાંથી આઠનો જવાબ ‘ના’ હોય, તો આપણે એવા બાળકોને યોગિક ક્રિયાઓ કરાવવાની છે જેમના માટે યોગ એટલે શારીરિક પ્રક્રિયાથી વિશેષ કંઈ જ નથી ! ત્યારે તમને પણ શાળામાં યોગના અમલીકરણની ગંભીરતા સમજાશે. પરંતુ ગભરાશો નહિ દર વખતે જેમ અમારો ઉદેશ્ય હોય છે કે અમલીકરણનું સરળીકરણ કરો પણ outcomes સાથે કોઈ બાંધછોડ નહિ. 

જેના અમલીકરણમાં બાળક યોગને જાણે પણ ખરો અને યોગને માણે પણ ખરો ! મિત્રો યોગ શાળામાં શા માટે ? એવો જ્યારે કેટલાંક મિત્રો પ્રશ્ન કરતાં હોય છે ત્યારે નવાઈ લાગે છે. વાત બાળકોની સમજ શક્તિની હોય કે શ્રવણ શક્તિની , લેખન ક્ષમતાની હોય કે લર્નિંગ ક્ષમતાની.. કાંડાની કસરત ધ્વારા લખાણનું મરોડ કે પછી નેત્રમણીના પરિભ્રમણ વડે બાળકોની વાંચન ક્ષમતાની શિથીલતાને દૂર કરો... પાંચ મીનીટનો યોગ્ય યોગ પાંચ કલાકની સ્ફૂર્તિ આપશે.. એનો સીધો અર્થ એ જ થાય છે કે મોર્નિંગ એસેમ્બલીની યોગિક ક્રિયા આખો દિવસ આપણા વર્ગખંડના વાતાવરણને સ્ફૂર્તિલું બનાવી રાખશે.  દરેકમાં યોગ આપણો સહાયક-સાથી સાબિત થશે. યોગ એટલે ફકતને ફક્ત શારીરિક અને માનસિક ચુસ્તી અને સ્ફૂર્તિ જ નહિ પરંતુ બાળકોના માનસિક વિકાસ સાથે સીધી રીતે જોડાયેલ છે. શાળાઓમાં બાળકો નિયમિતપણે  યોગિક ક્રિયા કરે અને તે પણ સમય મર્યાદામાં...  

નવાનદીસર શાળામાં થતી યોગિક ક્રિયાઓ
 બાળકો ધ્વારા જ કરાવી શકાય તેવી  નવાનદીસર શાળામાં થતી યોગિક ક્રિયાઓની PDF ફાઈલો ડાઉનલોડ કરો 

ÞÞÞ

1-સોમવારની યોગિક ક્રિયાઓ	2-મંગળવારની યોગિક ક્રિયાઓ	3-બુધવારની યોગિક ક્રિયાઓ
4-ગુરુવારની યોગિક ક્રિયાઓ	5-શુક્રવારની યોગિક ક્રિયાઓ	6-શનિવારની યોગિક ક્રિયાઓ

Þ નવાનદીસર શાળામાં બાળકો ધ્વારા જ થતી યોગિક ક્રિયાઓના વિડીયો જૂઓ Þ

PRUTHWI MUDRA	SAMPADASAN	SWA DHYAN
KANDA Ni KASARAT	NAMSKAR MUDRA	SWAR PETI PAR TAKORA
GYANMUDRA	AUMKAR PRANAYAM	TADASAN
PRANMUDRA	GARADAN NU PARBRAMAN	VAJRASAN
Konasan	NASAGRA	VITARAG
ANULOM VILOM pranayam	NETRAMANI PRABHAMN	YOGMUDRASAN
	Khbhanu paribhraman

બધા જ યોગ વિડીયો એક સાથે > બાળકોની યોગીક ક્રિયાઓ 

“અભ્યર્થના સમારોહ”

“અભ્યર્થના સમારોહ”

             “અભ્યર્થના સમારોહ” - આમ તો શાળા છોડીને આગળ અભ્યાસ અર્થે જઈ રહેલા ધોરણ આઠના વિધાર્થીઓના વિદાયની  દુઃખદ પળો સાથે જોડાયેલ છે.  પરંતુ અમને આનંદ એ વાતનો  હોય છે કે અમે તૈયાર કરેલા પાયા ઉપર હવેના સમયમાં  ભવ્ય શૈક્ષણિક ઈમારત ચણાવા જઈ રહી છે. આ પળ પહેલાં અગાઉની આઠ વર્ષોની પળોમાં અમે આ વિધાર્થીઓના શૈક્ષણિક – સ્વાભાવિક – સામાજિકતા રૂપી પાયાના ઘડતરમાં કેટલું મજબૂતી ભર્યું કેવું ફીનીશીંગ વાળું માર્ગદર્શન પૂરું પાડ્યું છે - તેની સાચી કસોટી તો હવે થશે. જેના માટે અમે પણ એટલા જ એક્સાઈટીંગ હોઈએ છીએ. અત્રેના ગામ કે શાળાના પર્યાવરણની જો વાત કરીએ તો આઠમું છોડી જનારો વિધાર્થી અહીથી ફકતને ફક્ત ચોપડે જ કમી થતો હોય છે. કારણ કે શિક્ષકો ધ્વારા ગામમાંના સવાર કે સાંજના વાલી સંપર્ક સમયે ઉચ્ચ અભ્યાસ કરતાં વિધાર્થીઓ પણ સામેથી અમને મળી પોતાની શિક્ષણ/સમાજ/કુટુંબ સહિતની તમામ વાતો/મૂંઝવણો શેર કરતાં હોય છે, અને આ જ બતાવે છે કે વિધાર્થીઓ પણ શાળા કે શિક્ષકને વિદાય કહેતાં નથી. ત્યારે શાળાને વિધાર્થીઓની વિદાયનો વિચાર પણ દૂર દૂર સુધી સપનામાં ફરકે તે તો કેવી રીતે માન્યામાં આવે ?? અમે આ અભ્યર્થના સમારોહ ધ્વારા વાલીઓને પણ એ જ જણાવવાં માગીએ છીએ કે અમારી અને આપના આ બાળકની આઠ વર્ષની મહેનતનો શૈક્ષણિક પાયો ભવ્ય ઈમારત માટે નિર્માણ પામ્યો છે. તેને નાની-નાની સમસ્યાઓના ભોગે અટકાવી અમારી અને આપના આ બાળકની આઠ વર્ષની મહેનતને મજુરીમાં ન ફેરવી નાખશો. આ સમારોહ ધ્વારા શાળા પરિવારની વાલીમિત્રોને અઘોષિત એ સાંત્વના હોય છે કે આ વિદ્યાર્થીઓના ઉજ્વળ ભવિષ્ય માટે અવરોધરૂપ દરેક પરિસ્થિતિનો સામનો કરવા અમે પણ તમારી સાથે જ છીએ, અને તે પણ ખભેખભા મિલાવીને !!

“બાયોસ્કોપ” જયારે પાંચ વર્ષ પૂર્ણ કરી ચુક્યું છે ત્યારે..

“બાયોસ્કોપ” જયારે પાંચ વર્ષ પૂર્ણ કરી ચુક્યું છે ત્યારે..

મિત્રો, સૌથી પહેલાં તો આપને “ગુજરાત સ્થાપનાદિન” એટલે કે ગૌરવદિનની  શુભેચ્છાઓ

               એક પ્રાથિમક શાળા એટલે શું ? શીખવા ભેગા થયેલા વ્યક્તિઓ માટે બનેલી એક જગ્યા ! વ્યક્તિઓ બધા સજીવ છે-ધબકતા ! એમાં પસાર થતો દરેક દિવસ જુદો છે – કોઈ બીબું કામ નથી લાગતું ! એક જ સમયપત્રક હોવા છતાં રોજ અનુભવો જુદા છે- બધા રંગી-બધા સ્વાદી ! કોઈ અનુભવો મધને ફિક્કું ગણાવે તેવા મીઠા તો વળી ક્યાંક ખાટા આંબલી જેવા – થોડોક સમય દાંતે વળગેલા રહે તેવા ! કોઈક અનુભવ વળી તૂરો હોય – કોઈ પલ્લે ના બેસે ! ક્યાંક પાટિયા પર થયેલું સફેદ ચિતરામણ -  તો ક્યાંક વિવિધ રંગોની રંગોળી ! રમતના મેદાને કોણી-ઢીચણ છોલીને આંખમાં આંસુ રોકી રાખતી આંખો તો એના પર ફૂંક મારી દવા કરતા હોઠ ! કોઈક ચોટલીની ખેંચાખેંચ ને ક્યાંક તું ફિકર ના કરીશ કહેવા મરાતી માથામાં ટપલી ! ક્યાંક ઝગડ્યા તો ગુસ્સામાં ગુબ્બો અને બીજી જ પળે હું છું ને એમ કહેવા એ વાંસામાં ધબ્બો !શાળાની આવી જ ખાટી-મીઠી યાદોને આલેખતું આપણું આ બાયોસ્કોપ તેના ૬૦ અંક પૂરા કરી ચુક્યું !

                          ૨૦૧૦ માં જયારે ગુજરાત તેના એકા-વનમાં પ્રવેશતું હતું ! ગુજરાતની એ સ્વર્ણિમ પળે અમારા અનુભવ આલેખન માટે કરેલી મથામણ યાદ છે ! કેટલાક અંગત મિત્રો અને જાહેર સરકારી ઈ-મેઈલ પર મોકલેલું એ પહેલું બાયોસ્કોપ અને આજે ૨૫૦૦ જેટલા સબસ્ક્રાઈબર ! રાજ્યના મુખ્યમંત્રી કાર્યાલયથી લેખિત અભિનંદન થી તે સમયના મુખ્યમંત્રી અને હાલના આપણા વડાપ્રધાન નરેન્દ્રભાઈએ શિક્ષકદિને લીધેલી નોધ – તો સુરતના એક કેમિસ્ટનો શિક્ષણ અંગેનો પોતાનો પ્રતિભાવ ! વિદેશમાં બેઠેલા ગુજરાતીના ઈ-મેઈલ અને ફોન કોલ ! શિક્ષણ વ્યવસ્થાના મિત્રોએ પોતે કરેલી મથામણનું શેરીંગ ! બધું આ એક પ્લેટફોર્મ પર મળ્યું ! સૌથી વધુ ફાયદો તો શાળાના સંવાહકો તરીકે અમને – જેમને બાયોસ્કોપ રૂપે પોતાની ગતિ અને તેની દિશા ઓળખવા માટેનો લેખિત અહેવાલ મળી આવ્યો !

                                            આ ૬૧માં અંક સાથે તમને મળીએ છીએ તો કેટલીક અપેક્ષાઓ જાગે છે ! આપ આ મેગેઝીન વાંચી રહ્યા છો – એ જ દર્શાવે છે કે આપ શિક્ષણમાં રસ ધરાવો છો ! આપની પાસે બધાને વહેચવા જેવી વિગતો હશે જ ! શું દરેક માસે એનો ગુલાલ આપણા આ ગ્રુપમાં ના કરી શકો ?  જેમ અમે ૬૦ અંકની ઉજવણીના આ વિડીયોને આપની સાથે ગુલાલ કરીએ છીએ. વિડીયોને માણવા માટે ક્લિક કરો

શું કરીએ કે આ “વિચાર વલોણું” જીવંત રહે – શ્રેષ્ઠ શાળાથી શ્રેષ્ઠ સમાજ અને શ્રેષ્ઠ સમાજથી શ્રેષ્ઠ રાષ્ટ્રના નિર્માણ માટે ???