શેરી વર્ગખંડ થી શાળા વર્ગખંડ સુધીની યાત્રા !

શેરી વર્ગખંડ થી શાળા વર્ગખંડ સુધીની યાત્રા ! 

અરે ! જુઓ તો ખરા, બધાં ક્લાસમાં ચૂપચાપ બેસી ગયાં છે ! – ધોરણ પહેલાના વર્ગશિક્ષકે દોડવાની ગતિએ બહાર આવીને કહ્યું…..

છેલ્લા 20 વર્ષથી ધોરણ પહેલાના વર્ગખંડના અનુભવી શિક્ષિકાબેન માટે આ નવાઈ હતી. ક્યારેય ધોરણ પહેલું આટલું ચૂપ અને તે પણ પહેલા દિવસે હોય ? શક્ય જ નથી. આવું પહેલીવાર દેખાયું એટલે એ એકલા નહીં પણ પ્રાથમિક શિક્ષણ સાથે સંકળાયેલાં બધાં માટે આ તો ચમત્કાર જેવું જ લાગતું હશે ! જઈને જોયું તો ડેસ્ક મુજબ બાળકો ગોઠવાઈ બેસી ગયાં હતાં. કેટલાંક સાથે લાવેલ નોટબુકમાં લખતાં, તો કેટલાંક ડેસ્ક પાસે ઉભડક બેઠેલાં , તો કેટલાંક એકબીજા સામે જોતાં વાત કરવાની ઉત્તેજના પણ મુંજવણ સાથેનો ચહેરો બનાવી બેઠેલાં દેખાયાં ! 

બાળકોના ચહેરા વાંચતાં જ ખબર પડી ગઈ કે આ વર્ગખંડ શાંત નહીં અસમંજસથી ભર્યો છે. બાળકોના ચહેરા પર – અરે આ ક્યાં આવી ગઈ – અરે આ ક્યાં આવી ગયો? વાળી ફિલિંગ દેખાઈ આવતી હતી. અત્યાર સુધી બાળકો શેરી શિક્ષણમાં ખુલ્લામાં પોતાની મોજ મરજી મુજબ બેસી ભણવાની મજા હતી. ના ડેસ્ક ન લાઇન એવી દીવાલ વગરની શેરી શિક્ષણની દુનિયામાંથી સીધા  લાઇનસર ગોઠવાયેલા ડેસ્ક સાથેની ચાર દીવાલો વચ્ચે પહેલો દિવસ – એટલે એમના માટે પુરાઈ ગયાં અથવા ફસાઈ ગયાં જેવી ફિલિંગ આવવા લાગી હોય તે કળાતું હતું. જાણે કે ચમચી પકડવાના પણ ચુસ્ત નિયમોવાળી કોઈ મોંઘી હોટલમાં જમવા જઈ ચઢ્યા ન હોય !  આપણે સામાન્ય વર્ષોમાં પહેલા ધોરણના કેટલાક બાળકો પ્રથમ દિવસે રડતાં દેખાતાં. એવું આ વખતે એટલા માટે નહોતું કે એમના માટે વર્ગખંડનો પ્રથમ દિવસ હતો, નહીં કે વર્ગકાર્યનો ! શાળાઓ ખૂલી જાય તો શાળાએ જવાની મજા પડે એવું બોલતાં બાળકો માટે રમવાનું મેદાન એ જ  શાળા – એવું એમણે માની લીધું હતું. એટલે જ વર્ગખંડ શરૂ થતાં પહેલાં મેદાનમાં  શિક્ષક સાથે વાતો કરવામાં બાળકોને મન જે મજા દેખાઈ આવતી હતી તે વર્ગખંડમાં પ્રવેશતાં જ ઉડનછુ થઈ ગઈ હતી. 

બાળકોની મનોસ્થિતિ જોઈને જ ખ્યાલ આવી ગયો કે પહેલાના વર્ષોમાં શાળા નવીન પ્રવેશ મેળવનાર બાળકોને શાળા પરિચય કરાવતી હતી તે આજે કરાવવો જ પડશે. કારણ કે આ બાળકો વર્ગશિક્ષક અને વર્ગકાર્ય જાણે છે પણ વર્ગખંડોના સમૂહ એવી શાળાથી અજાણ છે. 

બાળકોને શાળા પરિચય વડે મજા આવી પણ વધારે મજા ત્યારે આવી જ્યારે શાળા પરિચયની શરૂઆત ત્યાંથી કરી જ્યાં શાળા બહાર શેરીઓમાં શિક્ષણ માટે બેસતાં હતાં. બાળકો માટે પણ શેરી વર્ગખંડથી શાળા વર્ગખંડ સુધીની કન્વર્ટ જર્નીની યાત્રા તેમને ખૂલીને વર્તવામાં મદદ કરશે તેવી પૂરી આશા છે.

શીખવાના આટાપાટા ! 😍

શીખવાના આટાપાટા ! 😍

શીખવાના આટાપાટામાંથી કયા પાટે કયા વિદ્યાર્થીઓ શીખવાનું શરૂ કરશે….. તે હજુ સુધી કોઈ નક્કી કરી શક્યું નથી. ગણિત જેવા વિષયોમાં અમારા સહિત સૌએ ધારી લીધું છે કે, જે બાબત ની સંકલ્પના સ્પષ્ટ કરવાની હોય તે માટેના ઉદાહરણો આપવામાં આવે તો જ તેઓ તે બાબતને સમજી શકે છે. અને એટલે જ આપણે શીખ્યા ત્યાંથી લઈને અત્યાર સુધી ગણિતમાં શીખવવાની શરૂઆત ઉદાહરણોથી કરવી તે સ્વાભાવિક ક્રમ રહ્યો છે !

        આ વખતે ધોરણ છ માં દશાંશ અપૂર્ણાંક વિષે વાત કરતી વખતે તેમને કેટલીક બાબતો ધારીને કહેવા માટે કહ્યું જે વિશે અગાઉ તેઓએ ક્યારેય સાંભળ્યું નહોતું, ક્યારેય લખ્યું નહોતું, માત્ર ‘ધારો કે’ આ પ્રકારે સ્થિતિ હોય તો શું જવાબ આવે ? શું લખાય? એવું કરવા માટે તેમણે પોતાની આસપાસમાં બેઠેલા મિત્રો સાથે વાતચીત કરી અને જૂથે ધારણા કરી તે બોર્ડ પર લખવા કહી. ઘરે રહીને કોઈપણ બાબતોથી ગભરાઈને અટકી ન જવાનું જે કૌશલ્ય આ બાળકોએ પ્રાપ્ત કર્યું છે તેની અસર જોવા મળી કે પાંચ પૈકી ત્રણ જૂથના બાળકોએ સાચો જવાબ બોર્ડ પર લખ્યો ! તે પણ માત્ર ધારણા વડે પછી શિક્ષક તરીકે અમારે માત્ર તે પાંચમાંથી આ ત્રણ ધારણાઓ સાચી છે એ માટેના ગણિત પગથિયાં જ કહેવાના રહ્યા.

આવું જ ધોરણ છમાં ત્રિકોણની એકરૂપતામાં બાબાબાની શરત વિશે કહ્યું કે આ બાજુ બાજુ બાજુ - અને ત્યારબાદ તેમને પૂછ્યું કે બીજી કઈ કઈ શરતો હશે ? તો તેઓ ધારીને બીજી શરતો (કાકબા સિવાયની) કહી શક્યા. તેમજ  બાખૂબામાં બા - ખૂ-  બા શું છે તે પણ કહી શક્યા. કાકબા વિશે પૂછ્યું તો કાટખુણા ના બદલે કેટલાકે કાગડો ધાર્યો એ જુદી વાત છે. જ્યારે કાટખૂણો કહ્યું તો અને તેની સામેની લીટી કર્ણ કહેવાય એટલે કાટખૂણો - કર્ણ -  બાજુ હશે એ પણ તેઓ ધારી શક્યા.

        આમ આપણે જ્યારે કશું નવું શીખવાનું શરૂ કરીએ છીએ ત્યારે સ્પષ્ટ હોઈએ કે ના હોઈએ કેટલીક બાબતો આપણે ધારણા વડે કહેતા/કરતાં  હોઈએ છીએ. એમ હવે આ બાળકો પણ સાહેબે કે બહેને આ ચલાવ્યું છે કે નથી ચલાવ્યું એવા કાલ્પનિક ટેકાઓની રાહ જોઈ અટકી જવાને બદલે ધારણા કરી અને પોતાના મગજને સાચા અર્થમાં શીખવાને અનુકૂળ બનાવે છે.

કોન્સેપ્ટને આ રીતે ધારણા વડે સમજતા થયા છે એ આ કોરોનાએ કરેલા લૉકને અનલૉક કરતી વખતે મળેલો આ સુખદ વળાંક છે.

એમ.ઓ.યું. - આનંદ ઉમેરણના !

એમ.ઓ.યું. - આનંદ ઉમેરણના !

કોરોના સમય આપણે ન ધાર્યું હોય તેવી ઘણી ઘટનાઓ અને સ્થિતિઓ લાવ્યો. એવો વિચાર પણ નહોતો આવતો કે આપણે ભૂત જેવા શાળામાં ફરશું ને બાળકો નહિ હોય. શરૂ શરૂમાં તો એવું ય થતું ને કે - હવે થોડા દિવસ...એમ કરતાં  કરતાં  મહિનાઓ વર્ષ બની ગયા. સમસ્યાના રોદણાં રડવાના બદલે સૌએ પોતપોતાને અનુકૂળ હોય તેવા મારગ શોધી લીધા. 

ગામ સાથે શાળાનું એકરૂપ હોવું અમારા માટે સમસ્યા નિવારણ ઝડપી કરનારું રહ્યું.

જેમ અત્યાર સુધી બનતું આવ્યું છે એમ - આમ કરીએ કે તેમ કરીએ ! એવું કશું ધારેલું હતું જ નહિ. બધું જ જાણે કે એની મેળે….સહજ રીતે બનતું ગયું.  અમને ખબર ય ના પાડી કે અમે સૌ ગામનો હિસ્સો ક્યારે બની ગયા. બાળકો માટે સૌની જે લાગણી હતી એ કઈ આ ઘટનાઓ સિવાય જોવા મળી જ  ના હોત. જ્યાં જ્યાં અમારા ધામા નખાયા ત્યાં ત્યાં તે ઘરના રહેવાસીઓ જાણે સતત સવલત આપવા  માગતા હતા. નહીં ફાવે અમને શાળા ભવનમાં

 સત્ર પૂરું થયું. અગાઉથી દિવાળીની શુભેચ્છાઓ પાઠવી અમારા ગ્રીન બોર્ડ,ચોક,  ડસ્ટર,  પત્તા, હાર્ડબોર્ડ, ચોપડીઓ, કમ્પ્યુટર જેવા અવશેષો ત્યાં ફળિયાઓમાં જ છોડી વેકેશન મોડમાં આવ્યા. વેકેશન પૂરું થયું ને બાળકોને શાળામાં આવવા માટેની છૂટ મળી ગઈ. અવઢવ થઈ, આદત થઈ ગયેલી ને કે શાળમાં પાંચ દસ મિનિટ રહી ને પછી આખો દિવસ ગામમાં…. અને અચાનક હવે અમે બધા શ્લાં ભવનમાં હતા. દિવસ તો પસાર થઈ ગયો. પરંતુ સતત લાગતું જ રહ્યું કે શેરીઓમાં ભૌતિક બાબતોની સમસ્યા રહેતી પરંતુ જે બાબતોનો ત્યાં જે આનંદ વર્તાતો તે અહિયાં મિસિંગ છે. શીખવતાં શીખવતાં વાલીઓને સહજતાથી વર્ગમાં જોડી દેવાતા. મહેમાનો આવે ચા ઉકળે એટલી વાર ચાની રકાબીઓ અમારા માટે આવી જ જતી. રોટલા ઘડાતા હોય અને અમે ભણાવતાં ભણાવતાં એ રોટલા ટીપાય એની સાથે તાલ મેળવીને...વાતો કરી… બપોરે જમવામાં એક - બે રોટલા ય લેતા  આવતા... વરસાદી વાતાવરણમાં ઘરમાં દૂધ ન હોય તોય સાહેબ/બહેનને ગરમ ગરમ કાવો તો પીવડાવો...એમ કરી કાવો ય આવતો. શિક્ષકો જ નહિ બાળકોની પણ એવી જ કાળજી લેવાતી. સમય કરતાં વહેલાં પહોંચી જતાં  ટાબરિયાઓને  ઘરના સભ્યો વાતે વળગાળી રાખતા. બીજા રડતાં છોકરાં કોઈક છાના રાખવા મથતું. (અને પછી પૂછે કે બહેન કુનો સોરો છે ?) .. થોડીથોડીવારે   એકી - પાણી  કર્યા માટે ફર ફર કરતાં  બાળકોને સંભાળ્યા છે. જ્યારે જરૂર પડી ત્યારે  જાતે પલાંઠી વાળી અમારી સાથે  બેઠયા છે. 

એવું બધું એક એક કરી  આખો દિવસ યાદ આવ્યા કર્યું. સાંજે પાંચ વાગ્યા પછી અમે એ શેરીઓમાં પહોંચ્યા. 

અમે જોયું તો બધું જ એમ જ મૂકેલું હતું જાણે કદાચ બાળકો ફરી ત્યાં જ ભણવા આવશે.  અમને જોઈને  એક એક કરી ફળિયું ભેગુ થઈ ગયું...કે સાહેબ આ તો સુનું સુનું લાગે. હવે જાણે ફળિયામાં વસ્તી જ નથી. છોકરાં સુના સુના રમતા હોય એવું લાગે. તમે બધા અહીં આવતા તો અમારો દહાડો જતો. ના ના કરતાં ચાર જગ્યાએ ચા પીધી… અને ગોટા તો ખરા જ. ફળિયા અને શાળા વચ્ચે એમ.ઓ.યું. પણ થયાં કે સમયે સમયે આપણે આ રીતે અભ્યાસક્રમમાં શક્ય તેટલું ગામ ઉમેરતા જઈશું, ને બધું બરાબર હશે તોય મહિને એકાદ દિવસ ત્યાં ફળિયામાં ભણવા બેસીશું. 

સતત સ્મરણમાં રહેશે કે ફળિયામાંથી મળેલી એ ઊર્જા !