શીખે સ્વાનુભવે..🔍

🔍શીખે સ્વાનુભવે..🔍

અનુભવ એ મોટો શિક્ષક છે. –વોટ્સએપમાંવાંચીએ ત્યારે ખુબ ગમે ! કારણ કે આપણે સૌએ આ અનુભવ્યું છે. પરંતુ જયારે વર્ગખંડમાં બાળકોની શૈક્ષણિક પ્રક્રિયાની વાત આવે ત્યારે શા માટે ટોક અને ચોક પર વધારે ભરોસો મુકાય છે?“બાળકો વિષયવસ્તુઅંતર્ગતનીપ્રક્રિયાને અથવા તો સંદર્ભ સાહિત્યને જાતે જુએ , જાણે અને અનુભવે ત્યારે વધુ સમજ પાકી બને છે.” તે વાત ફક્ત વોટ્સએપ મેસેજ જેવી જ બની જાય છે કે આતોબીજા માટે લાગુ પડે આપણા બાળકો માટે નથી. બુનિયાદી અધ્યાપન પ્રવિણપ્રમાણપત્ર અધ્યયન કરતી વખતે જયારેઆપણ સૌને પૂછવામાં આવતું કે કઈ શિક્ષણ પધ્ધતિ બાળકોને સૌથી વધુ અસરકારક બની રહે?  ત્યારે આપણે સૌ જવાબ એ જ હોય છે કે બાળકો જાતે નિદર્શન કરે, અનુભવે એટલે કે પ્રત્યક્ષપણે જ વધુ સારી રીતે શીખે છે. આપણેય આપણા અનુભવો ધ્વારા તે વાત સાચી હોવાનું ઘણીવાર સમર્થન કર્યું જ છે. પરંતુ જયારે તેવા વિષયવસ્તુ અંગેનું શિક્ષણ કાર્ય કરવાનો સમય આવે ત્યારે એવી કઈ કઈ બાબતો છે કે જેને આપણે આગળ ધરી “અમે ન કરી શક્યા કારણ કે....”  એમ કહી કારણો આપીએ છીએ. 

💣સૌથી પહેલું મોટું કારણ સમય. હા માન્યતા એવી છે કે બાળકોના અધ્યયનમાં આ બધું કરીએ એટલામાં તો બીજું ઘણું વધારે હું તેમને સમજાવી શકું છું.

💣બીજું કારણ દરેક વિષયવસ્તુ માટેના સંશોધનઉપલબ્ધ નથી.

💣ત્રીજી માન્યતા અથવા કહી શકાય ગેરસમજ કે હું વધુ સારી રીતે બાળકોને સમજાવી શકીશ અને તેનાથી મોટી ગેરસમજ કે તમે જે સમજાવો છો તે બાળકો તમારા ફોરમેટમાં સમજી પણ રહ્યા છે.

એક કહેવત યાદ આવી ગઈ.. દાઢી એ દાઢી છે અને સાવરણી એ સાવરણી છે. “એ તો બધું જ  ચાલે...”સાવરણીની જગ્યાએ દાઢી ચાલશે એવું કહી કામ કરનારા મિત્રોને પરિણામ પણ એવું જ મળતું હોય છે કે દાઢી ઘસાઈ જાય પણ કચરો તો ત્યાંને ત્યાં જ. નાક ઘસાઈ જાય એ વધારાનું. અહીં નાક ઘસાઈ જવાનો અર્થ છે ખુબ જ પ્રયત્ન મહેનત પરિશ્રમ કરવા છતાં પરિણામ ન મળવું. માટે જ આવા વિષયવસ્તુમાં જ્યાં જ્યાં અવકાશ છે ત્યાં ત્યાં આવું કરી શકાય.. સમય માટે તેમનું કેટલુંક કામ બાળકોને સોંપી શકાય..

જેમ કે આ પ્રોજેક્ટમાં જરૂરીયાત મુજબની વસ્તુઓની યાદી તૈયાર કર્યા પછી ખાલી પૂછ્યું કોણ શું લાવશે...? પછી તો શિક્ષકે કશું જ કરવું પડ્યું જ નહિ.. સિવાય કે પ્રોજેક્ટનું આયોજન..  જાણે કે બાળકોએ જ આખો પ્રોજેક્ટ ઉપાડી લીધો.... વસ્તુઓ જોઈએ તો પણ ખ્યાલ આવશે કે આ પ્રોજેક્ટ તો આપણી શાળાના સ્ટોર રૂમમાં જ પડ્યો હશે.. ચાલો જોઈએ જાણીએ અને માણીએ....   

  

📷 video 📷

એમના “દિવાસ્વપ્ન” ને સાચું પાડીએ !

એમના “દિવાસ્વપ્ન” ને સાચું પાડીએ !

એક સો પાંત્રીસ વર્ષ પહેલા એક વ્યક્તિએ જે બાબતો પર વિચાર કર્યો હતો, એ વાતો આજે વાંચીએતો થાય કે, “ઓહો ! આટલી બધી બદલાઈ ગયેલી દુનિયામાં એક બાબત જે નથી બદલાઈ એ છે –મોટેરાંઓનો બાળકો પ્રત્યેનો અભિગમ !” હજુ પણ બાળકોને નગણ્ય ગણવાનો આપણો અભિગમ નોટ આઉટ છે.

તેમણેશીખવા જેવી રસપ્રદ ઘટનાને બાળકો પર બોજો ના બનવા દેવી હોય તો શું કરવું એ માટેના અઢળક પ્રયત્નો કર્યા. વ્યવસાયે વકીલ હતા. હાઈકોર્ટમાંપ્રેકટીસ હતી. તે છોડી જાતે બાળકોને શીખવવામાં લાગ્યા. પોતે જે માનતા હતા તે અજમાવી જોયું. પોતાના અનુભવોને બધા સુધી વહેચવા માટે પુસ્તકો લખ્યા. પોતે શીખવવાનું શરૂ કર્યું પછી પોતે કેવી રીતે શીખ્યા એ વાતોની નોંધ કરી. બાળકો સુધી આપણી લોકવાર્તાઓપહોંચે તે માટે  એકડે એકથી વાર્તાઓ લખી. “સોટી મારે તો જ બાળકો શીખે એમાન્યતાવાળા જમાનામાં તેમણે માથે હાથ ફેરવી શીખતા કરવાના રસ્તા બતાવ્યા. જે સમયમાં માનવામાં આવતું (અથવા હજુ પણ માનવામાં આવે છે !?) બાળકોને જરા ધમકાવીને જ રાખવાના હોય ત્યારે તેમને બાળકો સાથે સંવાદ કરતા શીખવ્યું.

આ બધું કર્યા પછી આજે એ વ્યક્તિનું કે તેમના વિચારોનું કોઈ મહત્વ છે ખરું ? શું પ્રશ્નો પૂરા થઇ ગયા ? કદાચ બાળકોને લગતા પ્રશ્નો પહેલા કરતા વધુ ગંભીર છે. નાના બાળકો વધુ જીદ્દી થઇ રહ્યા છે. ટી.વી., મોબાઈલ અને કોમ્પ્યુટરની લત એવી વકરી છે કે કેટલાક બાળકો માટે પોતાનું ભોજન, માતા પિતા, મિત્રો કે મેદાનની રમત કરતાં એક ખૂણામાં બેસીમોબાઈલમાંગેમ રમવાનું વધુ પસંદ આવે છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં તો તેઓ શાળામાં જવાના બદલે એ ડીજીટલ જેલમાં પુરાઈ રહેવાનું પસંદ કરવા લાગ્યા છે. માતા પિતા પણ તેમના આ વર્તનથી દુઃખી થવા અને ગુસ્સો કરવા સિવાયના વિકલ્પ વિષે વિચારતા નથી. તેમણે સમજાતું નથી કે આ બાળકો સાથે શું કરીએ ?

આ પ્રશ્નોનો જવાબ છે “ગીજુભાઈ”

બાળકોને વાર્તા જોઇશે જ. – બાળકોને જ શું કામ આપણે પણ વાર્તા જોઈએ છે. મૂવી જોવી ગમે છે, રાજકારણની અવનવી વાતો કરવી/સાંભળવી ગમે છે, કોઈકની ખુદણીકરવી ગમે છે –કારણકે આપણે પણ વાર્તા જોઇએ છે. એ જ્યાંથી મળવી સહેલી લાગે ત્યાંથી આપણે મેળવી લઇએ છીએ. બાળકોને આપણે સમય નથી આપતા અને મોબાઇલ આપી દઈએ છીએ...અને તે આપણું સંતાન મટી મોબાઈલ અથવા ટી.વી.નું સંતાન બનતું જાય છે.

આવા, આપણા સવાલોના જવાબ સમાગીજુભાઈને તેમના જન્મદિવસે યાદ કરવા માટે શાળાએ નાનકડો પ્રયાસ કર્યો. ફેસબુક,ટ્વીટર અને ઈન્સ્ટાગ્રામ પર #ગીજુભાઈ લખી તેમના વિષે લખવાનું આહવાન કર્યું. ઘણા બધા મિત્રોએ તે દિવસે તેમના યોગદાનને યાદ કર્યું. તેનાથી કદાચ જેઓ તેમના વિષે જાણતા નહિ હોય તેઓ જાણતા થયા હશે. આ સાથે જ તેમની એમ.પી.૩ સ્વરૂપમાં મળેલી વાર્તાઓનેયુટ્યુબ ચેનલ પર મૂકી.

ઈન્ટરનેટની આ શક્તિશાળી તલવાર જો યોગ્ય કામમાં વાપરતા શીખી જઈએ અને શીખવી દઈએ તો એ કામની છે. આ લેખ વડે આપ સૌને ફરી અપીલ છે કે આપ પણ અમને તમારા ગીજુભાઈવિશેના લેખ મોકલશોતો અમે તેને સૌ સાથે વહેચીશું.

ગીજુભાઈ જેવડું આપણું “ગજુ” નથી, પણ આ ગમતું મળ્યું તે ગુંજેભરવાના બદલે ગુલાલ કરીએ. 

ગીજુભાઈની વાર્તાઓ 

શૈક્ષણિક સંસ્થાની મૂળભૂત ફરજ : શીખવા માટેના સ્ત્રોત ઊભા કરવા !

શૈક્ષણિક સંસ્થાની મૂળભૂત ફરજ : શીખવા માટેના સ્ત્રોત ઊભા કરવા !

શાળા એ હંમેશાં ઘરેણું કહેવાઈ છે. ગામ અને સમાજ તેના વડે જ શોભે છે. તે જ પ્રમાણેની વિચારસરણીને આગળ વધારીએ તો બાળક એ શાળાનું ઘરેણું છે જેટલું મહત્વ બાળકનું એક પરિવારમાં હોય છે તેટલું જ મહત્વ શાળામાં હોય છે.

બાળકના પ્રારંભિક ઉછેર માટે, તેની સુવિધાઓની વ્યવસ્થાપક તેનો પરિવાર હોય છે. ઘોડિયા થી શરુ કરી ઘર સુધીની સુવિધાઓ માટે પરિવાર ચિંતા કરતો હોય છે. કારણ તે બાળક ને જન્મ આપ્યા પછી પરિવાર તેનું મહત્વ અને તેના થકી પોતાના અસ્તિત્વને પિછાણે છે. “પોતાની પેઢીને કેળવીએ” એવી શૈક્ષણિક જાગૃતિ પછી તે પરિવાર ‘બાળકને શાળા સાથે જોડવો’ તેને પોતાની મૂળભૂત ફરજ સમજતાં થયાં છે. અને ત્યાંથી શૈક્ષણિક સંસ્થા તરીકેની આપણી જવાબદારી બની જાય છે. જેમ હોસ્પીટલમાં દાખલ કર્યા પછી આપણે સૌ ડોકટર ભરોસે હોઇએ છીએ તેમ શાળામાં દાખલ કર્યા પછી સમાજ આપણા ભરોસે !

        હવે જયારે સમાજ શિક્ષકોના ભરોસે છે ત્યારે આપણી પહેલી અને મોટી જવાબદારી તે બાળકને અનુકૂળ બનવાની ત્યારબાદ તેના ઘડતર માટે મથવાની છે ! મથવું નો મતલબ છે બાળકોને લર્નિંગ માટે સાચી દિશામાં મહેનત કરવી અને શિક્ષકોની જ્યાં જ્યાં મર્યાદા લાગે ત્યાં અન્ય  સ્ત્રોતો પુરા પાડવા. આવા જ એક સ્ત્રોત અંતર્ગત શાળામાં એલેક્ષાનું આગમન થયું જે શિક્ષકની ગેરહાજરીમાં અથવા તો શિક્ષકના જવાબની ગેરહાજરીમાં બાળકોની મદદે આવશે.. જેના માટે ItoWE નો આભાર અને આપ સૌ માટે એક ડેમો >

click >  How does Alexa answer children's questions? A Demostration