June 30, 2023

અમે આમ કરી જોયું !

અમે આમ કરી જોયું !

જેને પરંપરાગત વ્યાખ્યાન-શૈલીના શિક્ષણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેમાં સંકલ્પના સ્પષ્ટ કરવા માટે બ્લેકબોર્ડનો ઉપયોગ કરી શિક્ષક વિદ્યાર્થીઓને માહિતી પીરસે છે. આમાં બે મુશ્કેલીઓ ઊભી થાય છેએક તો બાળકોને પીરસાય ભાવે કે ભાવે ખાવાનું છે. બીજું કે જો માહિતીમાં કોઈ દોષ હોય તો આખા વર્ગનો અને રીતે એક આખી પેઢી ખોટા કોન્સેપ્ટ સાથે રહી જાય છે.

એનાથી જુદું, પુસ્તકના વાંચન સાથે તેના અનુભવોને સાંકળી લઈએ તો દરેક વખતે અપેક્ષિત કરતાંય વધુ સઘન અને સંકલિત અનુભવ બાળકોને આપે છે. જેમ કે વસ્તુઓ ઉપરથી, નીચેથી, બાજુમાંથી જોતાં કેવી દેખાય તે માટે ગમે તેટલું મૌખિક રીતે સમજાવો સાંભળી લે - સમજે નહિ. એક પ્રયોગ કર્યો - ગૂગલ મેપ વડે શાળા, ગામ, બીજા ગામ જવાનો રસ્તો, પોતાના ઘરે જવાનો રસ્તો, પોતાનું ઘર જુઓ ! વર્ચ્યુઅલ મુસાફરી ! હવે આમાં વસ્તુ કેવી દેખાય તો સ્પષ્ટ થાય પણ સાથે નકશાની એક સેન્સ ઊભી થાય ! ડાબે જવું કે જમણે !! ઝૂમ ઈન કરું કે ઝૂમ આઉટ - જેવી બાબતોમાં તેઓએ સમૂહમાં વાતો કરી નિર્ણયો લીધા વધુ જીવંત અનુભવ રહ્યો. અને જીવન સાથે જોડાયેલો મેપ તેઓ ઉંમરે સમજ્યાં તે વધુ અસરકારક ઉપોયોગકર્તા બનશે તેની નિશાની નથી ?

એવી રીતે 'બહાદુરીની કસોટી' વાર્તા સાંભળી બાળકોને થયું આપણેય કસોટી કરી જોવી જોઈએ ! આમેય, આવા નકામા ડરથી આપણાં બાળકો ભરેલાં હોય છે. કેટલાક ડર છુપાવી બહાદુરીનું મુખડું પહેરી રહે તો કેટલાક રીતસર પોતાને કરવા જેવાં કાર્યો પણ કેટલાક આભાસી ડરથી કરવાનું ટાળેબાળકોએ નક્કી કર્યું કે આપણે રાત્રે આવો કાર્યક્રમ રાખીએ પણ વાટાઘાટો પછી સવારની પ્રાર્થનામાં કેટલાંક બાળકો ભૂતનો વેશ કરે ! તેઓ આવ્યાં કે તરત થોડાંકને ડર લાગ્યો, એક બે ટાબરિયાંને શિક્ષકે ઊંચકી લેવાં પડ્યાં. મોટાભાગનાં બાળકો હસ્યાં. અને તમે જેની પર હસી શકો એનાથી ડરી શકો. થોડીવારમાં તો બધાંનું હસવાનું શરૂ થઈ ગયું. ભૂતનો વેશ કાઢેલાંય મૂંઝાવા લાગ્યાં કે હવે શું કરવું ! આખી બાબતમાંડર નામની લાગણી કેટલી જરૂરી છે, તે સ્વીકારી આપણે ક્યારે ડરવું ને ક્યારે ડરથી ઉપરવટ જઈ આપણાં કાર્યો કરવાં તેની સમજણ જાણે કે જાતે જાતે ઊગી ! ડર કે આગે જીત હી નહીં !- સીખના ભી હૈ ? અને રીતે શીખવું રસપ્રદ નથી ?

માસ જાણે વેશભૂષાનો મહિનો હોય એમ - માણસની વિકાસયાત્રામાં બાળકોને પરંપરાગત હથિયારો, આદિમાનવ સમયનાં હથિયારો અને મુજબ વેશભૂષા રજૂ કરી. અહીંયાં રજૂઆત કરાવવાના સમય કરતાં બધાં ઘરે કેવું કેવું મથ્યાં હશે ! તીર અને કામઠું બનાવવા માટે દાદા દાદીની મદદ લીધી હશે ! એમના મનમાં સમયના માણસો વિશે એક ચિત્ર બનાવ્યું હશે વધુ મહત્ત્વનું ગણાય ?

હાથીના વિવિધ અંગોનાં અંગ્રેજી નામ શિક્ષક તરીકે આપી દેવાના બદલે જેને હજુ વાંચતાં નથી આવડતું એવાં બાળકો પાસે ધારણા કરાવડાવી - આખો વર્ગ બરાબર છે કે નહિ ચકાસવા જોડાયો ! શું કહેવા કરતાં વધુ લોકતાંત્રિક નથી ?

વિદ્યાર્થીઓને વાંચવાનું નહિ, પણ જે શિક્ષકે વાંચી - સમજી - અમલ કરાવવાની હતી એવી સૂચના તેઓ વારાફરતી થોડું સમજી, થોડું ધારી શિક્ષક શું કરાવશે અર્થગ્રહણ કરે. શું ભાષા શીખવાની ચાવી નથી?

સારા બીજની શોધ કરવા માટે જુદા જુદા અનાજના દાણા ગણી ગણી પાણીમાં કેટલા ડૂબે કેટલા તરે ? કાર્ય ઘરે કરવામાં ઘરના બધા સભ્યોને આખા એકમ વિશે વાત કરવાની થઈ હશે ! શું શાળાના શિક્ષણને સમાજ સાથે જોડાવાની સહેલી રીત નથી ?

આવા બીજા ક્યાં આઈડિયા તમારી પાસે છે ? અમને જણાવજો. શું શીખવાની મજેદાર રીત નથી ?

બોક્સમાં આપેલા લેટર્સનો ઉપયોગ કરી તમને યાદ હોય તેવા વર્ડ્સ બનાવો. - std 4 


ગૂગલ મેપ માં પોતાનું ઘર  શોધી મિત્રોને બતાવવાની પ્રવૃત્તિ કરતાં ધોરણ 3 નાં બાળકો - ગણિત - એકમ - ક્યાંથી જોવું ? 


સૂચના વાંચો - સમજો અને કહો કે પ્રવૃત્તિ કેવી રીતે કરીશું ?  - વાંચન અર્થગ્રહણ 


માનવ વિકાસની યાત્રા - વેશભૂષા 
[ વિગતે ફોટોગ્રાફ્સ વિડીયો જોવા માટે ફોટો પર ક્લિક કરો ]




ધોરણ 5 - કેકારવ - અંતર્ગત પ્રવૃત્તિ - અમે તો આવું જ કરવાના 👀

[ વિગતે ફોટોગ્રાફ્સ વિડીયો જોવા માટે ફોટો પર ક્લિક કરો ]


No comments: