કોચિંગ અને ટીચિંગ !!

કોચિંગ અને ટીચિંગ !!

       મિત્રો, ક્યારેય બારીકાઇથી વિચાર કર્યો છે ખરો , કે ટીચિંગ અને કોચિંગ વચ્ચે શું ફરક છે? સામાન્ય રીતે એવું માનવામાં આવે છે કે વર્ગખંડોમાં થતું કાર્ય એટલે શિક્ષણ અને કોઇપણ એક કૌશલ્ય અંતર્ગત અપાતું માર્ગદર્શન એટલે કોચિંગ !

                       સમાજમાં શિક્ષક કરતાંય કોચ એવો શબ્દ વપરાય ત્યારે વ્યક્તિની નિપૂર્ણતાનો કાલ્પનિક ગ્રાફ વધી જતો દેખાતો હોય છે ! તેની વાતો ને ધ્યાનથી સાંભળવામાં અને સ્વીકારવામાં પણ આવતી હોય છે ! વર્ગખંડોમાં કેટલીકવાર એવું બને છે કે “ શિક્ષક તરીકે હું જ સાચો છું, બધી મને જ ખબર પડે, હું જે રીતે શીખવું તે જ સાચું છે !!” – આવી અંધ/આત્મવિશ્વાસ સાથે બાળકો સમક્ષ રજુ થઈએ છીએ. પરિણામે બિનજરૂરી શૈક્ષણિક પદ્ધતિઓ વડે પણ વર્ગકાર્ય ધમધમતું દેખાતું હોય છે. એ વર્ગકાર્યની મહેનતમાં પણ પરસેવો પડતો હોય છે અને લોહીનું પાણી થતું હોય છે – પણ જયારે પરિણામ આવે ત્યારે એટલું અનપેક્ષિત હોય છે કે પરસેવો પાડેલા શરીરે ફરીથી પરસેવો લાવી દે છે ! કદાચ ત્યારે ખબર પડે છે કે બાળકોને સમજ્યા વિના જ જે શિક્ષણ પદ્ધતિમાં આપણે બાળકોને સમજાવવામાં પરસેવો પાડી રહ્યા હતા – તે  જ સમયે બાળક પણ તે વિષય વસ્તુને સમજવામાં એટલો જ પરસેવો પાડતો હતો ! દરેકને એક પદ્ધતિ વડે શીખવવા માટે જે સમયે આપણે લોહીનું પાણી કરી રહ્યા હતા ત્યારે – તે પદ્ધતિથી સમજી ન શકનાર બાળકોનું પણ સમજવાની મથામણમાં લોહીલુહાણ જ થઇ રહ્યા હતા ! અને આવા સમયે આપણે બાળકોની સમજણ પર સવાલો પેદા કરી દેતા હોઈએ છીએ.

                      જયારે બીજી તરફ નજર કરીએ તો કોચ શું છે ? –“મારા માટે મારા કોચે તૈયાર કરેલું આયોજન પરફેક્ટ જ હશે” – અને કોચ પોતે પણ તેના તાલીમાર્થી માટે સતત વિચારીને આયોજન કરે છે. આપણે પણ કોચની જેમ વિચારવું પડશે જ ! આયોજન એ પ્રથમ પગથીયું છે શૈક્ષણિક કાર્ય માટેનું ! બીજું પગથીયું –દરેક બાળકનું વ્યક્તિગત સચોટ નિદાન કરી શકો તેવી કોચની જેમ નિદર્શન ક્ષમતા હોવી જોઇએ – ત્રીજું પગથીયું – વર્ગખંડમાં જેટલાં પ્રકારના બાળકો હોય – તેટલા પ્રકારની  એક વિષયવસ્તુ શીખવવાની શિક્ષણ પદ્ધતિઓના માસ્ટર હોવા જોઈએ – ત્યારે જ બાળક પણ આત્મવિશ્વાસ સાથે શીખશે અને આપણે પણ આત્મવિશ્વાસ સાથે શીખવી શકીશું – અને તે પણ પરસેવો પાડ્યા વિના અથવા તો લોહીનું પાણી કર્યા વિના – આપણું અને બાળકોનું પણ !!

તો ચાલો પ્રથમ સત્રાંત પરિણામને નજરે રાખી વિચારીએ કે ગયા સત્રમાં કયું બાળક આપણી  શિક્ષણ પદ્ધતિઓને  નથી સમજી શક્યું – તેવાં બાળકોને સમજવાની મથામણ કરી નવા સત્રનું આયોજન કરી લઈએ !!

કોઇપણ વિષય વસ્તુ શીખવવાની એક કરતાં વધુ શિક્ષણ પદ્ધતિ જાણે તે જ શિક્ષક !!