તમારા વર્ગખંડમાં શું રંધાય છે? કંસાર કે થુલું ?

 તમારા વર્ગખંડમાં શું રંધાય છે?  કંસાર કે થુલું ?

                                            દુનિયાની મોટાભાગની વસ્તુઓ  કોઇકને કોઇક પરિબળોના પ્રતાપે ચાલતી હોય છે, દરેક વ્યક્તિને ચાલવા-ચલાવવા માટે ઉર્જાની જરૂર પડતી હોય છે ! શાળા પર્યાવરણ કે વર્ગખંડો પણ આનાથી બાકાત નથી જ !! તમને પ્રશ્ન થશે કે " કેવી રીતે ?"  મિત્રો જ્યારે વર્ગકાર્ય કરતાં હોઇએ ત્યારે આપણી એનર્જીના વપરાશ ધ્વારા જ તે કાર્ય ચાલતું હોય છે.. પરંતુ બાળકો સાથેની આપણી લાગણી - બાળકો સાથેનો લગાવ અને કામ કરવાનો ઉત્સાહ જ આપણામાં નવી ઉર્જા પેદા કરતો રહે છે... આમ એનર્જી વડે કાર્ય અને કાર્યમાંના ઉત્સાહ વડે એનર્જી.. આવું સતત વર્તુળ ચાલ્યા જ કરે... પરિણામે સખત પરિશ્રમ છતાં પણ કાર્યના અંતે તો ‘ફ્રેશના ફ્રેશ...’  આ સાયકલ ત્યારે જ તુટે છે જ્યારે કાર્યમાં કંટાળા નામનું વધારાનું બિનજરુરી પરિબળ જોતરાય છે... અને આપણી એનર્જી પેદા કરતી આ સાયકલ એનર્જીને બદલે થાક પેદા કરે છે ! પરિણામ એ આવે છે કે કાર્યના અંતે શરીર લોથપોથ થઇ જાય છે... આખો દિવસ માતા બાળકનું લાલન પાલન કર્યા છતાં પણ રાત્રે તેની કાળજી માટે એટલી જ તાજગીસભર અને ખડે પગે તૈયાર જ  હોય છે. જ્યારે બાળકના પાલનને ફ્કત  કામ તરીકે ગણનાર આયા કંટાળા ભર્યા થાકનો અનુભવ કરે છે !!! માટે આપણે જ નક્કી કરવાનું છે કે આપણે વર્ગખંડમાં કયા વેશે જાઉં છે.. માતાના કે પછી આયાના ??? કારણ કે અમારો આયા માટેનો અંગત મતલબ  એવો પણ  છે કે – “આયા એટલે બાળકના પાલન માટેનો મજુર- તેમાં વળતર ખરું પણ સાથે કાર્ય કર્યાનો થાક અને કંટાળો... જ્યારે માતા એટલે તો ‘લાલનયુક્ત’ પાલન !!! અને એટલે જ આ ‘પાલન’ એ ‘લાલનસહ’ હોવાથી જ તે “એનર્જીકલ સાયકલ” બની જાય છે !! આ જ વાતને જો બારીકાઇથી  વિચારવામાં આવે તો ખ્યાલ આવે કે જો શ્રમકાર્યમાં લાગણી સભરનો ઉત્સાહ ઊમેરવામાં આવે તો એનર્જીરૂપી કંસાર બને અને જો કંટાળો ઉમેરવામાં આવે તો થાકરૂપી થુલું બની જાય છે... કહેવાનો મતલબ એ જ છે કે શ્રમમાં પ્રેરકબળ તરીકે ‘ઉત્સાહ’ કાર્ય કરે છે... હવે વર્ગખંડો માટે  નિર્ણય તમારે જ કરવાનો છે - કંસાર કે થુંલુ ???  મિત્રો  ટેબલવર્કવાળા લોકો  કરતાંય વર્ગકાર્ય કરતાં આપણે વધારે નસીબદાર એટલા માટે છીએ કે આપણી સામે કિલકિલાટ અને આનંદિત વાતાવરણવાળું કાર્યક્ષેત્ર તૈયાર જ હોય ... આપણે તો આપણા પ્રયત્નો ધ્વારા તેને ફક્ત ટકાવી રાખીને જ આગળ ધપવાનું હોય છે...  

૬૯મા સ્વાતંત્ર્યદિનની ઉજવણી પ્રસંગે શું કર્યું અમે ?

૬૯મા સ્વાતંત્ર્યદિનની ઉજવણી પ્રસંગે શું કર્યું અમે ?

શાળા દરેક પર્વની ઉજવણીને માત્ર ઉજવણી તરીકે લેવાને બદલે – એક તક તરીકે લે છે.

આ વખતના સ્વંત્રતા દિવસની ઉજવણીની મથામણ જ થોડી મોડી શરૂ થઇ. એ જ ગાળામાં (૨૭ મી જુલાઈ) એ.પી.જે.અબ્દુલ કલામના અવસાનના સમાચાર મળ્યા.  મથામણ એવી ખરી કે જે બાળકો કલામને માત્ર એક વૈજ્ઞાનિક અથવા ભારતના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ તરીકે જ ઓળખે છે – એમની સામે “એમના જેવા” ઝૂઝારૂ અને સંઘર્ષ કરતા કલામ કેવી રીતે રજુ કરવા ?   અને નક્કી થયું કે – આ વર્ષે આઝાદ દિન એ.પી.જે.અબ્દુલ કલામ સર ને સમર્પિત થશે.  તબક્કા વાર ચર્ચાઓ થઇ –

ધોરણ ૬ થી ૮ માટે ત્રણ સ્પર્ધાઓની ઘોષણા થઇ –

૧. વકૃત્વ સ્પર્ધા                 ૨. ચિત્ર સ્પર્ધા              ૩. નિબંધ સ્પર્ધા

ત્રણેયનો વિષય એક જ “કલામ-જીવન અને પ્રેરણા !”

                    આ સાથે જ ધોરણ ૮ ના વિદ્યાર્થીઓ તે જ વિષય આધારિત “સ્ટેચ્યુ ની હારમાળા” રજુ કરવાના હતા.

ધોરણ ૧ થી ૫ માટે તેઓ છેલ્લા પંદર દિવસ દરમિયાન તેમને દરેક વિષય અંતર્ગત કરેલી પ્રવૃતિઓ/પ્રોજેક્ટ ને ૧૫ મી ઓગષ્ટે પ્રદર્શિત કરશે તેમ નક્કી થયું. અને આ સાથે અમારી કલામ જ્ઞાન યાત્રા શરૂ થઇ.

વકૃત્વ-નિબંધ ની તૈયારી આ રીતે ચાલતી.

ü  પુસ્તકાલયના પુસ્તકોની યાદી જોયે સંતોષ ના થયો તો કબાટની એક એક ચોપડી પર નજર નાખી ગયા – ક્યાંક થી વધુ જાણવા મળે.

ü  ન્યુઝ પેપરમાં રોજ રોજ જે પણ આવે તેના કટિંગઝ ભેગા થવા લાગ્યા.

ü  સહેજ મોકો મળે એટલે શિક્ષકને પૂછાય કે – અબ્દુલ કલામના પાક્કા દોસ્ત કોણ ? તેમને કયો વિષય ગમતો – વગેરે (જે વાતની ચર્ચા હોય તેમાં કલામને જોડીને પ્રશ્ન પૂછાઈ જ જતો)

ચિત્ર સ્પર્ધામાં ભાગ લેનારા – મિસાઈલના અને વિજ્ઞાન સાથે કલામના ચિત્રની થીમ શોધ્યા કરતા. હવે, સ્ટેચ્યુની હારમાળા  બનાવવા માટેની ટીમ મુઝવણમાં હતી – તેમનું કામ ઈન્ટરનેટ પર ઉપલબ્ધ વિડીયો-વાર્તાઓએ સરળ કર્યું. તેમને ચારેય વાર્તાઓ ધ્યાનપૂર્વક જોઈ. શિક્ષક અને અને તેમની વચ્ચે ચર્ચા થઇ – અને શોધી કાઢ્યું કે કઈ કઈ ઘટનાઓ આપણે માત્ર આપણા વડે - કોઈ જ ચીજ વસ્તુઓનો ઉપયોગ કર્યા વગર રજુ કરી શકીએ છીએ ? તેની સીન વાઈઝ સ્ક્રીપ્ટ લખી અને શિક્ષક હવે પડદા પાછળ જતા રહ્યા. બાકીનું કાર્ય વિદ્યાર્થીઓએ ઉપાડી લીધું.

આખરે ૧૫મી તારીખે ગ્રામજનોની હાજરીમાં તેનું પરિણામ તો આપ નીચેના ફોટોગ્રાફ્સ પર ક્લિક કરી વિડીયો ધ્વારા અહી જોઈ જ શકશો—

......પણ કલામના બાળપણ અને તેમના સંઘર્ષમય જીવન પ્રસંગોથી અમારા કેટલાય બાળકોના આંખોમાં “હું ય કલામ બની શકું” ની જે ચમક દેખાઈ તે કોઈ ટેકનોલોજી નથી જ પકડી શકી !

ગાણિતિક વ્યહવારિક કોયડાઓ અને ગામ !!!

ગાણિતિક વ્યહવારિક કોયડાઓ અને ગામ !!!

             ઉપલા ધોરણોમાં બાળકોને ગણિત શીખવું રસહીન લાગતું હોય છે તેનું સૌથી મોટું કારણ પ્રવૃત્તિ વિહીન ગણતરી ! આવાં ધોરણોમાં ગણિત ગણવું એટલે ‘ગણવું’ તે પણ કોઈ ક્રિએટીવીટી વિના જ ! પહેલાં કે બીજા ધોરણમાં બાળકોને તમે જોશો તો તેઓ વાંચન કે લેખન કરતાંય વધારે ગણિતમાં એટલે કે ગણનમાં બહુ જ રસ હોય છે, તેનું સૌથી મોટું કારણ એ હોય છે કે તેની સાથે કક્ષા મુજબની રસિક પ્રવૃત્તિઓ જોડાયેલી છે : જેમકે કચૂકા ગણવા, મણકા ગણવા, હાથ પગની આંગળીઓ ગણવી વગેરે વગેરે... જેમ જેમ કક્ષા અને कक्षा વધતી વધતી જાય છે તેમ ગણિતના વર્ગખંડો ફકતને ફક્ત મૌખિક અને માનસિક ગણનનો ખૂણો જ બની જાય છે. પરિણામ એ આવે છે કે જેમ જેમ આગળ જતાં જઈએ વર્ગખંડો ધ્વારા ગણિત નીચોવેલા રસગુલ્લા જેવો બની ગયો હોય છે... 

અને  શું આપણે ગણિતમાં એવીને એવી જ રસિકતા બાળકોમાં દુર સુધી ટકી રહે માટે તેમાં એવું કંઈક ન કરી શકીએ જેમ કે અપૂર્ણાંકમાં ફકતને ફક્ત કાળાપાટિયામાં ચોકના વર્તુળ કે ચોરસના ટુકડા કરવાને બદલે કેળાં સફરજન કે પછી પોસાઈ શકે તેવાં કોઈપણ ફળ/ શાકભાજીના ટુકડા કરી બાળકોને ન શીખવી શકીએ ? હા, આને એમ પણ કહેવાય કે ખાતાં શીખવું અથવા તો શીખતાં શીખતાં ખાવું !!! ધોરણ ૩/૪ની વાત કરીએ તો બાળકોને ગણિતમાં વ્યહવારિક દાખલા શીખવવાના થાય છે. શીખવવા કરતાંય - સમજાવવાના થાય છે... તેમ કહીશ તો જ વધારે યોગ્ય લાગશે ! હવે વ્યહવારિક દાખલા વિષે જ શીખવાનું હોય તો પછી તેનું સૌથી મોટું પ્લેટફોર્મ કયું હોઈ શકે ?  તમે જોશો કે વ્યહવારિક દાખલા શીખવવા માટે આપણે ધોરણ – ૩/૪ ની રાહ જોઈ રહ્યા હોઈએ છીએ જયારે સમાજે તો બાળક આઠ-નવ વર્ષનો થાય તેની રાહ જોયા વિના જ બાળકને દુકાનમાંથી નાની નાની ખરીદીનું કામ તેને સોંપી વ્યહાવારીક કોયડાઓના ઉકેલો માટેનું મનોમંથન કરાવવાનું શરુ પણ કરી દીધું હોય છે. 

        આપણે તો એ પાયા પર જ આપણા વર્ગખંડની ઈમારત ચણવાની જરૂર છે. આપણી શાળાએ ગામમાં જઈ જુદી જુદી વસ્તુઓ – મોબાઈલ થી ટેલીવિઝન અને સાઈકલ થી ટ્રેકટર – બધાની કિમત તેમના માલિકોને જોઈ પૂછી. અને એમ અમે ગામનો એક આંટો પૂરો કરી તેના આધારિત વ્યવહારુ દાખલાઓનો આટો તૈયાર કર્યો. આવા આટા માંથી જ અમને જરૂરી તેવી વાનગીઓ- સરવાળા – બાદબાકી –મોઘું શું ? સસ્તું શું ? ગુણાકાર, ભાગાકાર – વગેરે ગાણિતિક ક્રિયાઓ કરાવી.

        બાળકોને મજા અને આપણા હેતુઓની સિદ્ધિ બંને સીધી લીટીમાં ! – શિક્ષક તરીકે આપણને બીજું શું જોઈએ ? ગણિત ને ગામ સાથે જોડાવાના અન્ય કોઈ પ્રયોગો આપ પણ અમને મોકલશો તેવી અપેક્ષા !