“ઘૂટતું” બાળક અને ‘ઘૂંટાતું” માનસ !!

                                                 

 એકડ એકો...બગડ બેયો.. “ઘૂટતું” બાળક અને ‘ઘૂંટાતું” માનસ !!

   બાળકોને કેવું પર્યાવરણ ગમે છે !! તે માટેની વ્યાખ્યા કરવાની થાય તો તેના પર UN-અંત લખાણ લખી શકાય !! કેટલુંય બોલી શકાય - પરંતુ જો શાળાનું પર્યાવરણ કેવું હોવું જોઈએ તે વિષે જો પૂછવામાં આવે તો તે માટેનો સીધી લીટીનો એક જ જવાબ અમારી પાસે છે અને તે છે શાળાકીય પર્યાવરણ બાળકોને ગમે તેવું હોવું જોઈએ !! કેટલીકવાર બાળકોને ‘ગમે તેવું’ પર્યાવરણનો અર્થ કેટલાંક મિત્રો એવો કરી દેતા હોય છે કે બાળકોને તો ફકતને ફક્ત રમવું જ ગમે !! તો પછી ભણવાનું ક્યારે ?? સૌથી વધુ ભ્રમિત કરતું વાક્ય આ જ છે કે જે ભણવું અને રમવું આ બંનેને અલગ કરી નાખે છે અથવા તો એમ કહીએ કે શાળા ધ્વારા એવું શૈક્ષણિક આયોજન કરવામાં આવે છે કે જેમાં બાળકને આનંદ આપનારું કાંઈ જ હોતું નથી. ત્યાંથી જ બાળકના મનમાં પાકું થઇ જાય છે કે આ મારે ‘રમવાનું’ છે અને આ તો મારે ‘ભણવાનું’ છે ! પરિણામે બાળમાનસમાં ‘રમવું’ અને ‘ભણવું’ એ વિરોધી ક્રિયાઓ તરીકે સ્થાપિત થઈ જાય છે. – આ ધારણા ન બંધાઈ જાય એ માટે શાળાકીય આયોજન વખતે અથવા તો આપણું વર્ગ કે વિષય કે એકમ મુજબના આયોજનમાં પણ રમતો [ ખાસ કરીને મેદાનોને ] વધુમાં વધુ કેવી રીતે જોડી શકાય તે માટેનો પ્રયાસ હોવો જોઈએ ! કોઈ બાળકને માત્ર વર્ગમાં બેસાડી ‘ન મ ગ જ’ ઘુટાવીએ છીએ ત્યારે ખરેખર તો સ્લેટમાં ‘ન મ ગ જ’ નહિ પણ વર્ગખંડમાં તે બાળક ઘૂંટાતું હોય છે !!   અને તે જ બાળકને જો મેદાનમાં એવી રીતે રેલગાડી ચલાવવાનું કહેવામાં આવે “મ” ઉપસતો જાય ! પછી તે  સ્લેટમાં “મ” લખે અને તે મુજબ “મ” ની રેલગાડી દોડે – દર વખતે ડ્રાયવર બદલાતો જાય ! સ્લેટમાં કાચો તે મેદાનમાં ડ્રાયવર બનતો જાય !! – આ તો માત્ર એક ઉદાહરણ છે – દિવસ ઉગતાં જ બાળકોનો મકસદ આજે શું નવું રમીશું- એ  હોય છે અને આપણો ઉદેશ્ય શું શીખવીશું- એ હોય છે. બસ આ બેનો સમન્વય થઇ જશે તે જ સચોટ અને સફળ પરિણામ આપનારું આયોજન બનશે !