પ્રવાસ અને પ્રાથમિક શિક્ષણ

આજે વૈશ્વિક શિક્ષણ જયારે હરણફાળ ભરી રહ્યું છે ત્યારે પ્રાથમિક શિક્ષણમાં આપણું બાળક  પાછળ રહી જાય તે વાલી તરીકે આપણને કે આપણા સમાજને પોષાય તેમ નથી. આજે બાળકોની આસપાસ ઇનપૂટ માટેના  સ્તોત્રોનો વ્યાપ એટલો બધો છે કે આપણે શીખવેલું શિક્ષણ થોડા સમયમાં જ તે બાળકની આસપાસ  આવેલા પર્યાવરણ/સામાજ રૂપી   શિક્ષણના સ્તોત્રોના ઢગલા નીચે દટાઈ જાય છે,પરિણામે આપણી ફરિયાદ બને છે કે “ મેં તો ઘણું જ શીખવ્યું પણ પરીક્ષામાં તો બાષ્પીભવન....,  તેવું થવાનું એક કારણ એ પણ છે કે જો તમે બાળકને શિક્ષણ આપતા સમયે કોઈ ઘટનાને [પ્રવૃત્તિ]ને જોડો તો જ તમારૂ શિક્ષણ બાળક માટે ચિરસ્થાયી બનાવી શકાશે. આપણા વ્યાવસાયિક પૂર્વજો બાળકોને શીખવતા કે “ગુજરાતનું પાટનગર ગાંધીનગર છે”. પછી ફરીથી પૂછતાં જો બાળકને ન આવડે તો કેટલીકવાર શિક્ષા પણ કરતા. પરિણામ એ આવતું કે પછી બાળકને જ્યારે પણ “ગુજરાતના પાટનગર” વિશે પૂછતાં જ પહેલાં તેને શિક્ષા વડે થયેલ શારિરીક પીડા યાદ આવતી અને પછી તેની સાથે-સાથે  “ગાંધીનગર”. પણ આજે પ્રવૃત્તિઓના ધોધમાર પ્રવાહો પ્રમાણેની આજની કહેવત ‘ એકમ અનુરૂપ પ્રવૃત્તિઓ કરાવો જેમ-જેમ, વિદ્યા આવે તેમ-તેમ” પ્રમાણેની અનુરૂપ [અનુકુળ નહી ] જરૂરી શિક્ષણ પદ્ધત્તિઓનો ઉપયોગ કરશો તો જ બાળકોમાં ચિરસ્થાયી શિક્ષણનો ઉદેશ્ય પૂરો કરી શકાશે. તે માટેની મહત્વની પદ્ધત્તિઓમાંની એક પદ્ધત્તિ છે

“ પ્રવાસન પદ્ધત્તિ”.

હા,આ પદ્ધત્તિ દરેક વિષય કે એકમને અનુકુળ ન પણ હોય પણ જેટલો બને તેટલા  એકમોમાં પ્રવાસનો અવકાશ શોધી શિક્ષણ આપવાનો પ્રયત્ન કરશો તો તે ચોક્કસ ૧૦૦% ફળદાયી નીવડશે તેવું અનુભવીઓ ધ્વારા પ્રમાણિત થયેલ બાબત છે.

Q આમારો “પંચામૃત ડેરી” નો પ્રવાસ

અમે પણ આવા જ શૈક્ષણિક ઉદેશ્ય સાથેનો “પંચામૃત ડેરી”નો પ્રવાસ કર્યો, હવે  પંચમહાલમાં હોઈએ અને પંચામૃત ના જોઈ હોય તેને શું કહેવું? તમે પણ તમારા બાળકોને ઘર આગળના પશુપાલન ઉદ્યોગનું શિક્ષણ આપવા માટે નજીકની મોટી ડેરીની મુલાકાત ચોક્કસ લેશો તેવી આમરી આપને નમ્ર અરજ છે,  પણ હા મોટી ડેરીની મુલાકાત પહેલાં ગામની કે ગામના નજીકની દૂધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળી [તે ગામનું દૂધ જે દૂધ-સહકારી મંડળીમાં ભરાતું હોય] તેની મુલાકાત લઈ બાળકોને તેની કામગીરીથી વાકેફ ચોક્કસ કરજો, નહી તો મોટી ડેરીની મુલાકાત સમયે તમે બાળકોને પ્લાન્ટ વિશેની માહિતી આપતા હશો ત્યારે બાળકોના મનમાં એક જ પ્રશ્ન ચાલતો હશે કે, અરે યાર ! અહીં એક પણ ગાય કે ભેંશ દેખાતી નથી તો પછી આ ડેરીમાં આટલું બધું દૂધ આવ્યું ક્યાંથી ????

žવાચેલું- કલાકો સુધી યાદ રહેશે...Oસાંભળેલું- દિવસો સુધી યાદ રહેશે..— બોલેલું-  મહિનાઓ સુધી યાદ રહેશે.........     

પણ N જોયેલું - વર્ષો  સુધી યાદ રહેશે.........

કેવી રીતે લઈશું ડેરીની મુલાકાત ???? સમજ આપતા શિક્ષક શ્રી
ત્યાર બાદ અલગ-અલગ ગૃપ પ્રમાણે ડેરીના પ્લાન્ટોની કામગીરીની જાણકારી મેળવતા અમારા બાળકો   

 

                

                    

                      

                          

  
પ્રવાસ પછી,
ચિત્ર, અહેવાલ લેખન પોતાની 
આગવી સુઝ અને રસના આધારે 
OUT PUT આપતા બાળકો..

લોકસભાની કામગીરી -અમારા બાળકોની હાજરીમાં !

વિચારો કે બાળકોને Íસંસદ બતાવી હોય તો કેટલો ખર્ચ કરવો પડે ?

 છેલ્લા ઘણા સમયથી સામાજિક વિજ્ઞાનના વિષય શિક્ષક તરીકે હોવા છતાં આજે પણ બાળકોની સામે ‘સંસદ’ નું ચિત્ર ખડું કરવાનું મુશ્કેલ લાગે છે, જે બાળકોને ગ્રામ-પંચાયતભવન જોવા માટે બે કિલોમીટર જવું પડતું હોય તે બાળકોના  સંસદ-ભવનની મુલાકાત અને તેની કાર્યવાહીનું રૂબરૂ નિદર્શનનો  તો હાલ પુરતો તો  વિચાર આવવો પણ અશક્ય છે.[સાચું કહું તો આજ દિન સુધી મેં પણ સંસદભવન અને તેની કાર્યવાહી ફક્ત ટેલીવિઝન પર જ જોઈ છે] પણ દૂરદર્શનનો T.L.M. તરીકે ઉપયોગ કરીને અમે અમારૂ આ કામ ઘણું સરળ બનાવી દીધું છે. બાળકોને સંસદની મુલાકાત અને કામગીરીની સમજ આપવા અમે સંસદના ચોમાસું સત્રનો ઉપયોગ કર્યો. [  હા,પણ જ્યારે-જયારે અધ્યક્ષશ્રીએ સંસદની કાર્યવાહી રોકવી પડતી હતી, ત્યારે હું બાળકોને “શિસ્ત” નું મહત્વ જરૂર  સમજાવતો હતો ] બાળકો જ્યારે સંસદની કાર્યવાહીનું નિરીક્ષણ કરતા હતા ત્યારે મારી અને બાળકો બંનેની સમજમાં ન આવતું અંગ્રજી ટ્રાન્સલેશન કરવાનું કામ કરવા માટે તે બાળકોના અંગ્રેજીના વિષય શિક્ષકશ્રી પણ અમારી સહાયે હતા.   

                     

 Å આ સમયે આપણા કેન્દ્રીય મંત્રીશ્રીને  ખબર પણ નહી હોય કે તેઓ પોતાની ફરજની સાથે-સાથે પંચમહાલ જીલ્લાના નવાનદીસર પ્રાથમિક શાળાના ધોરણ સાતના બાળકોને ‘સંસદ’ એકમ શીખવી રહ્યા છ



ધોરણ ૭ ના સામાજિક વિજ્ઞાન પાન નંબર ૯૨ અને ૯૫ ના આધારે વડાપ્રધાનશ્રીઓ અને રાષ્ટ્રપતિશ્રીઓના ફોટોગ્રાફ્સ-

રમતા રમતા !

અરે યાર! નીચે ક્યારે આવશે આ દડો?

કહો તો, કોણે ફેક્યો અને કોની પાસે જાય છે આ દડો?

કહો તો કયાં છે દડો?

ઉત્સાહિત નિયામક સાહેબશ્રીની પ્રોત્સાહિત મુલાકાત!

· ઉત્સાહી નિયામક સાહેબશ્રીએ લીધેલ પ્રોત્સાહીત મુલાકાત

પ્રથમ સત્રનો છેલ્લો દિવસ એટલે કે તા-: ૩૦/૧૧/૨૦૧૦ના રોજ

ગુજરાત રાજ્યના પ્રાથમિક શિક્ષણ નિયામક શ્રી આર.સી.રાવલ સાહેબશ્રીએ અમારી શાળાની પ્રોત્સાહિત મુલાકાત લીધી હતી. સાથે જીલ્લા પ્રાથમિક શિક્ષણાધિકારી આર.આર.પટેલ સાહેબશ્રી [પંચમહાલ], તાલુકા કેળવણી નિરિક્ષક એમ.એસ.ચૌહાણ સાહેબશ્રી [ગોધરા]  તથા બી.આર.સી. રાજેશભાઈ નાયક સાહેબશ્રી [ગોધરા] પણ સાથે  હતા.  અમારી શાળાની વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ અને શાળાનું પર્યાવરણ ગુજરાત રાજ્યના પ્રાથમિક શિક્ષણ નિયામક શ્રી આર.સી.રાવલ સાહેબશ્રીને કેવું લાગ્યું તે તો અમે અત્રે મુકેલ મુલાકાત-નોંધપોથીના ફોટોગ્રાફમાં  તમે જોઈ શકશો. પણ હા,સાથે પધારેલ અધિકારીશ્રીઓનું કહેવું હતું કે  “ નિયામકશ્રી ક્ક્ષાના સાહેબશ્રીની  પ્રાથમિક શાળાની મુલાકાત દરમ્યાન તે સમયે તે શાળાનું વાતાવરણ આટલું હળવાસ ભર્યું  હોય, આ  એક આશ્ચર્યજનક ઘટના છે.”

પ્રજ્ઞા વર્ગમાં શ્રી ચંદુભાઈ સાથે પ્રજ્ઞા પધ્ધતિ વિષે ચર્ચા..

જીલ્લા પ્રાથમિક શિક્ષણાધિકારી સર વિદ્યાર્થીઓને વાંચન કરાવતા.. 

ઓફિસની ચાર દીવાલોને બદલે અમારા ઇકો-ક્લાસની નજીક બેસી શાળા વિશેની ચર્ચા.

નિયામક સાહેબશ્રી પ્રજ્ઞા વર્ગખંડમાં વપરાતા સાહિત્યનું અવલોકન અને ચર્ચા.

શાળાના મુખ્ય ડિસ્પ્લે બોર્ડ અને નાગરિક ઘડતર પ્રવૃત્તિ વિષે ચર્ચા.

શાળાની વિદ્યાર્થીની સાથે "મને ગમતું પુસ્તક" વિષય પર વાતચીત...

શાળાની મુલાકાત પોથીમાં નિયામકશ્રીના પ્રોત્સાહક નિરિક્ષણો અને માર્ગદર્શન!